Ramazan’a sayılı günler kaldı. İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Kısım Lideri Prof. Dr. M. Emel Alphan, Ramazan ayında dikkat edilmesi gerekenlere ait tavsiyelerde bulundu.
Bazı diyabetlilerin de oruç tutmak istediğini belirten Alphan, oruç sırasında diyabetlilerin karşılaştığı hipoglisemi (şekerin düşmesi, hiperglisemi (şekerin yükselmesi), diyabetik ketoasidoz (koma), dehidrasyon (susuzluk) ve tromboz üzere risklerin arttığı ikazında bulunarak diyabetlilerin oruç tutmadan evvel kesinlikle diyabet doktoru ve diyetisyeniyle görüşmesi gerektiğini söyledi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Kısım Lideri Prof. Dr. M. Emel Alphan, Ramazan’da hakikat ve istikrarlı beslenmenin ehemmiyetini vurgulayarak tavsiyelerde bulundu.
Hicri takvimin 9’uncu ayına gelen ve Müslümanların oruç tuttukları ay olan Ramazan’ın 29 yahut 30 gün sürdüğünü belirten Prof. Dr. Alphan, “Ramazan her yıl farklı bir vakte denk gelir. Bu ayda Müslümanlar güneşin doğuşu ile batışı ortasında oruç meblağlar ve bu da bir gün boyunca hiçbir şey yememek manasına gelir. Ramazanda oruç tutmak İslam’ın beş kaidesinden biridir ve ergenlikten itibaren her Müslüman oruç tutmak isteyebilir” dedi.
Ramazan ayında yeme içme tertibi ve beslenme alışkanlıklarının olağan günlere nazaran büsbütün değiştiğini, bu nedenle çoğunlukla kâfi ve istikrarlı beslenmenin ihmal edildiğini kaydeden Prof. Dr. Alphan, “Ramazan ayının ülkemizde farklı bir yeri var. Orucun bedeni toksinlerden temizleyici bir tesiri olduğu biliniyor. Lakin sağlıklı olmanın birinci kuralı kâfi ve istikrarlı beslenmedir. Bu nedenle Ramazan’da beslenmemize çok dikkat etmek gerekiyor” dedi.
Oruç sırasında öğünler ortasındaki mühlet çok uzun
Oruç sırasında yiyecek ve içecek hiç tüketilmediği için öğünler ortasındaki mühletin çok uzun olduğunu kaydeden Alphan, orucun müddetinin meydana gelen fizyolojik değişiklikleri etkilediğini söyledi. Oruç tutmanın olağan yeme biçimlerinden, uyku ve uyanıklık sistemlerine kadar büyük bir değişikliğe neden olduğunu tabir eden Alphan, Ramazan orucunda pek çok fizyolojik değişikliklerin olduğunu söyledi.
Kan şekeri, kan yağları ve hormonlarda değişiklikler oluşuyor
Orucun yeme tertiplerini ve güç alımını etkilediğini tabir eden Alphan, “Ramazan orucu sirkadiyen ritmin ve uyku tertiplerinin bozulmasına neden olur. Oruç sırasında sıvı ve elektrolit kaybının bilhassa berbat denetimli diyabet (şeker) hastalarında potansiyel ziyanlı tesirleri olabilir. Oruç sırasında kan şekeri düzensizlikleri oluşur. Kan yağlarında değişiklikler meydana gelir. Kortizol, leptin, ghrelin üzere hormon seviyelerinde değişiklikler meydana gelebilir” ikazında bulundu.
Oruç kan şekerini nasıl tesirler?
Orucun tüm yetişkin Müslümanlar için dini bir mecburilik olmasına karşın kronik hastalıkları olanlar dahil olmak üzere yaşlıların, uzun mühlet seyahat yapanların ve menstrüasyon periyodundaki bayanların Ramazan orucundan muaf tutulduğunu hatırlatan Alphan, “Buna karşın dinen Ramazan orucundan muaf olan pek çok kişi, hatta birtakım diyabetliler bile oruç tutmak isteyebilirler. Ramazan ayı, diyabetli Müslümanlarda diyabetin idaresi açısından büyük değere sahiptir. Durumun metabolik tabiatı nedeniyle, diyabetli bireyler besin ve sıvı alımındaki bariz değişikliklerden kaynaklanan komplikasyon riski altındadırlar. Bu yüzden diyabetliler şayet oruç tutmak isterlerse Ramazan başlamadan 1-2 ay evvel kesinlikle diyabet doktoru ve diyetisyeniyle görüşmelidirler” tavsiyesinde bulundu.
Oruç sırasında diyabetlilerin karşılaştığı riskler artar
Ramazanda orucun, aralıklı bir açlık durumu olduğunu kaydeden Alphan, “Bu nedenle oruç, glukoneojenik (vücudun karbonhidrat dışı kaynaklardan glikoz sağlaması) faz ile kısmen örtüşen emilim sonrası bir durumdur. Açlık esnasında merkezi hudut sistemi ve öbür birçok doku, tercihen glikojenin yıkımıyla üretilen glikozu kullanır. Karaciğer glikojeni, beyin ve periferik dokular için yaklaşık 8-12 saat boyunca kâfi glikozu sağlayabilir. Ramazan orucu üzere her açlık dönemi, çoklukla 12 saatten uzundur ve bu nedenle aralıklı glikojen tükenmesi ve yenilenmesi durumu olarak kabul edilebilir. Açlık diyabetlilerde ve insülin direnci olanlarda çok glikojen yıkımına ve glukoneogenezin artmasına neden olabilir. Ek olarak, Tip 1 diyabetlilerde ketogenez oluşumu artabilir. Sonuç olarak, oruç sırasında diyabetlilerin karşılaştığı riskler artar. Bunlar hipoglisemi (şekerin düşmesi, hiperglisemi (şekerin yükselmesi) diyabetik ketoasidoz (koma), dehidrasyon (susuzluk) ve trombozdur. Orucun yanı sıra, iftar yemeklerinin şölen havasında abartılması Ramazan ayında diyabetliler için riski arttırır” ikazında bulundu.
Sahura kalkmamak güç açığı oluşturur
Ramazan ayının oruç tutanlar için günde iki öğün biçiminde özel beslenme uygulanan ve alışılmışın dışındaki saatlerde yemek yemeyi gerektiren bir devir olduğunu kaydeden Alphan, “İftar ve sahur üzere alışılmış öğünler dışındaki beslenme, gün uzunluğu bedenin gereksinimi olan güç ve besin öğelerinin karşılanamamasına neden olabilir. Uykudan fedakârlık etmemek için sahura kalkılmaması durumunda, akşamdan alınan besinler yetersiz kalabilir. Gündüz en hareketli devirde, bütün gün bedenin gereksinimi olan güç ve besin öğelerinin karşılanamaması sonucu oluşan güç açığı, sıhhati olumsuz etkileyebilir. Sırf sağlıklı bireylerin oruç tutmaları ve bunun için de sağlıklı beslenme kurallarına uymaları gerekir. Tansiyonu yüksek olanların, diyabetlilerin mide hastalığı olanların (reflü ve ülser vb), böbrek hastaları ve böbreklerinde taş bulunanların, gebe ve emzikli bayanların oruç tutmaları sakıncalıdır” diye konuştu.
Sahur öğünü neden değerlidir?
Sahur öğününün kesinlikle yapılması gerektiğini kaydeden Alphan, “Akşam yediği ile oruç tutmak ve 24 saatlik müddette 1 defa ve çok ağır yemek yenmesi sıhhat için uygun değildir, kilo almaya neden olabilir. Sahurda mideyi fazla yormayacak peynir, tam buğday ekmeği, zeytin, domates, salatalık, süt, ıhlamur üzere yiyecek ve içeceklerden oluşan kahvaltı yapılması, gün boyunca yoksun kalınacak suyun ihmal edilmemesi çok önemlidir” dedi.
Sahurda besin bedeli yüksek posalı yiyecekler tercih edilmeli
Sahurda istek ediliyorsa çorbalara da yer verilebileceğini kaydeden Alphan, “Sahurda ne yenilirse yensin, midenin boşalması için gereken mühletin makul olduğu (3 saatte mide boşalır) ve çok yemek yemenin sakıncalı olduğu, unutulmaması gereken en kıymetli konulardan biridir. Sahurda çok yemek yerine daha yavaş sindirilen, besin kıymeti yüksek posalı yiyeceklerin seçilmesi, insülin salgısını uyararak çabuk acıkmaya neden olan beyaz undan yapılmış hamur işleri ve şekerden kaçınılması gereklidir. Sahurda tok tuttuğu gerekçesiyle pilav-makarna-börek ve komposto tipi besinler yenilmesi, insülin salgılanmasında altta yatan sorunu ortaya çıkarabilir. Bu yüzden bilhassa diyabet açısından riskli bireylerin, hipoglisemisi (şeker düşüklüğü) olanların şeker yerine tatlandırıcı ile yapılmış komposto vb. kullanmaları uygun olur” diye konuştu.
İftarda şarküteri eserleri tüketimine dikkat
Sağlıklı iftar öğünü ile ilgili tavsiyelerde bulunan Prof. Dr. M. Emel Alphan, “İftarda çok yemeği bir defada yemek yerine, gece yatana kadar 2-3 öğün yapılmalıdır. Orucu su ile açmak ve iftarlık olarak da 1-2 zeytin yemek kafidir. İftarlık olarak sucuk, salam, sosis, yağlı peynir üzere şarküteri eserlerinin çok tüketimi gereksizdir. Bu eserlerle hem fazla kalori alınır hem de yağlı olan bu besinlerle kolesterol ve kan yağları yükselebilir. Bu, şişman olanların daha fazla kilo almasına ve kan yağları yüksek olanların da kan yağlarının yükselmesine neden olabilir” ihtarında bulundu.
Orucu açtıktan sonra kısa orta verilmeli
Orucu açtıktan sonra kısa bir orta verilmesini öneren Alphan, “Çorba, salata ve 1 dilim ekmekle yahut peynir, ekmek ve çayla oruç açıldıktan sonra, namaz üzere ibadetlerin yapılıp, 1 saat sonra ızgara yahut haşlanmış et, balık, tavuk yahut az yağlı etli zerzevat yemekleri yahut etli dolma ve sarmalar, yoğurt, tam buğday ekmeği üzere yiyeceklerin tercih edilmesi uygun olur. Yemekten bir müddet sonra 1-2 porsiyon meyve kesinlikle yenilmelidir. Şayet istenirse sütlü tatlı (tatlandırıcılı olabilir) yahut yoğurt yenilebilir, gece süt içilebilir” dedi.
Tek öğünde çok yemek kilo aldırıyor
Hamurlu yiyecekler, çok yağlı börekler ve yağda kızartılmış yiyecekler, şerbetli hamur tatlılarının mideyi yorduğunu ve sağlıklı beslenme için gerekli olan öbür yiyeceklerin yenilmesini engellediğini kaydeden Alphan, “Oruç sırasında uzun vadeli açlığa bağlı olarak metabolizma suratı azaldığı için tek öğünde çok yemek yenilirse, kilo alınır. İftardan sonra bedenin gereksinimi kadar su ve sıvı besinlerin (2 litre/gün) içilmelidir. Gece yatmadan evvel de bir bardak süt içilmesi günlük kalsiyum gereksinimini karşılaması açısından kıymetlidir.” dedi. Prof. Dr. M. Emel Alphan, her iki öğünden sonra çabucak yatağa girilmemesi ve mesken içinde yürüme üzere antrenmanlar yapılmasının uygun olacağını kelamlarına ekledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
