e-hastalıklar çağı! Dijitalleşmenin gölgesinde beynimiz ve sosyal ilişkilerimiz nasıl değişiyor?

Dijitalleşmenin, insan hayatına sürat ve kolaylık kazandırırken, etik kuralların gereğince gelişmemiş olmasının yeni problemleri da beraberinde getirdiğine dikkat çeken Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, “Sadece dijital öğrenme ya da beyni yalnızca dijital gereçle kullanmak eksik öğrenmeye yol açıyor. Bu durum ‘Dijital Faşizm’ ve ‘Sosyal Otizm’ üzere yeni kavramların ortaya çıkmasına yol açıyor.” dedi. Dijital dünyanın yarattığı ‘e-hastalıklar’ın bireylerin ruhsal ve toplumsal gelişimini olumsuz etkilediğine de vurgu yapan Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, çocuklar ve yetişkinlerin, siber zorbalık, bağımlılık ve bilgi kirliliği üzere risklerle karşı karşıya olduğunu lisana getirdi.

Yüz yüze irtibatın ehemmiyetine değinen Uzman Klinik Psikolog Dr. Yıldız Burkovik ise küme terapilerinin yüz yüze yapılmasının, iştirakçilerin vücut lisanı, mimikleri ve jestleri aracılığıyla hislerini tam manasıyla tabir edebilmesi için büyük ehemmiyet taşıdığını aktardı. Dr. Öğr. Üyesi Burkovik, ekran karşısında eksik kalan bu ögelerin, empati kurma ve duygusal farkındalık geliştirme sürecini olumsuz etkilediğinin altını çizdi. 

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ ile NPİSTANBUL Hastanesi Psikoloji Hizmetleri Genel Koordinatörü ve Uzman Klinik Psikolog Dr. Yıldız Burkovik, dijital dünyanın öğrenme ve toplumsal ilgiler üzerindeki tesirlerinden bahsetti.

Problem dijitalleşme değil, etiğinin gereğince oluşmamış olması…

Çevrimiçi alışveriş, bulut bilişim, yapay zeka, taşınabilir uygulamalar, sanal gerçeklik üzere hayatımızın ayrılmaz modülü olan tüm bu kavramların, dijitalleşmenin insan beyni ve zihninin evrimi içinde elde edilen muazzam ölçüdeki bilgi birikiminin pratik ve süratli biçimde kullanılmasını sağlayan teknolojiler ve bilginin evrimi açısından kaçınılmaz bir süreç olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, “Ancak hayatımıza artıları ile kıymet katan dijital çağ, bir yandan çok kullanım ve daima maruziyet nedeniyle toplumsal ve kişisel manada olumsuz bir ekip tesirler de oluşturuyor. Dijitalleşmenin yarattığı tesirler dijital toplum, dijital insan, dijital vatandaş, dijital davranış, dijital beyin, dijital ahlak üzere kimi yeni  tanımlamalar ve kavramları da ortaya çıkarttı.” dedi.

Dijitalleşmenin insan beyninin ve zihninin evrimiyle ortaya çıkan ve yaşadığımız dünyanın vazgeçilemez bir gerçekliği olarak karşımızda olduğunu tabir eden Prof. Dr. Tanrıdağ, “Kanımızca problem dijitalleşmede değil, onun etiğinin gereğince oluşmamış olmasındadır. Dijital marifetler, insanların faydalı bilgilere süratle ve basitçe erişmesine, diğerleriyle mümkün olan en verimli biçimde irtibat kurmasına ve projeler üzerinde daha süratli ve çevik bir halde işbirliği yapmasına imkan tanır. Dijital vatandaşlar, online ortamda diğerlerine saygılı davranmalı ve siber zorbalık yahut tacizde bulunmamalıdırlar. Ayrıyeten, yanlış bilgi paylaşmak yahut nefret telaffuzunda bulunmak üzere online aksiyonlarının diğerleri üzerindeki tesirinin de farkında olmalıdırlar.” halinde konuştu.

Dijital dünya yeni ‘e-hastalık’lar yarattı

Dijitalleşmeyle birlikte saatlerini hatta günlerini ekran karşısında geçiren çocuk ve yetişkin bireylerin, güvenlik meseleleri, bağımlılık, siber kabahatler, çevrimiçi tehditler, data ihlalleri üzere güvenlik problemleri ile karşı karşıya kaldığına dikkat çeken Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, şunları söyledi:

“Dijital dünya ‘e-hastalık’ları da yarattı. Bir çoğumuzun ismini bile bilmediği, haberdar olmadığı ‘Cheesepodding’, ‘Photolurking’, ‘Ego sörfü’, ‘Facebook depresyonu’, ‘Youtube Narsizmi’, ‘Borderline selfitis’, ‘Fantom titreşim sendromu’ üzere kavramlar ortaya çıkarak bağları, münasebetiyle aile ve toplumu tesiri altına aldı. Tüm bunlar yaşanırken akla gelen birinci soru şu; dijitalleşme hayatımızın bir parçasıyken bunu insanlığın faydasına ve en az dezavantajlı bir biçimde nasıl kullanabiliriz?”

Dijital öğrenme, görsel öğrenmeyi ve duygusal zekayı ihmal ediyor!

İnsan beyninde iki cins öğrenme olduğunu aktaran Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, “Bunlar, ‘Dijital Öğrenme’ ve ‘Analog Öğrenme’dir. Analog bilgi, vakte nazaran değişen öteki bir tipten niceliği temsil edip kendisi de vakte nazaran değişen ve daima bir özellik gösteren bilgidir. Bu çeşit öğrenme daha çok sağ beyinle ilgili bir öğrenme biçimidir. Her iki öğrenme biçimi hem sözel hem de görsel özellik taşır.” dedi.

Salt dijital öğrenmenin, beynin bir öğrenme biçimini eksik kullanarak insan beyninin değerli bir öğrenme biçimi olan görsel öğrenmeyi ve duygusal zekayı ihmal ettiğinin altını çizen Prof. Dr. Tanrıdağ, “Dolayısıyla sadece dijital öğrenme ya da beyni yalnızca dijital malzemeyle kullanmak eksik öğrenmeye yol açan beynin eksik kullanımıdır. Bu olgu insan ve toplum bazında kimi yeni kavramların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bunlar ortasında ‘Dijital Faşizm’ ve ‘Sosyal Otizm’ kavramları yer alıyor.” açıklamasını yaptı.

Dijitalleşmenin çok kullanılması toplumsal otizme yol açabiliyor! 

Dijitalleşmeyle birlikte gündeme gelen ‘Sosyal Otizm’ kavramlarına açıklık getiren Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, şöyle devam etti:

“Otizm esasen toplumsal beyni kullanma maharetinin azalmasıdır. Bunun da temelinde beyinde taklit ve öğrenmeden sorumlu ayna nöronların çalışmasındaki aksaklık vardır. Öteden beri ünlü matematikçilerin ortasında otistiklerin varlığı bilinmektedir. Bu biyolojik kökenli bir olaydır. Fakat dijitalleşmenin çok kullanılması bağımlı olanlarda öğrenilmiş ya da toplumsal otizme yol açmaktadır.”

İyi bir dijital toplum için öneriler…

Dijital toplumun şuurunda olmak.

Çevrimiçi davranışlarının etik sonuçlarını bilmek.

Teknolojiyi berbata kullanmamak.

Mülkiyet haklarına karşı saygılı olmak.

Kendine karşı saygılı olmak.

Grup terapileri yüz yüze yapılmalı!

Dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla kimi eğitimlerin ve terapilerin de dijital platformlar üzerinden gerçekleştirilebildiğini hatırlatan Dr. Öğr. Üyesi Yıldız Burkovik, “Ancak eğitimlerin yüz yüze olmasının yanı sıra küme terapilerinin de yüz yüze olması çok kıymetlidir.” dedi.

“Grup çalışmalarında yüz yüze olunduğunda tüm mimik ve jestler ile birlikte vücudun duruşu, rastgele bir anlatı sırasında vücutlardaki değişim ve öbür üyelerin yansılarını görebilmek olması gerekendir.” diyen Dr. Öğr. Üyesi Burkovik,  kişinin ağlama, ellerini sıkma, bacağını daima oynatma üzere reaksiyonlarının kümesi yöneten bireye bir bilgi sağladığını, ekranda yalnızca yüzler görüldüğünden bu bilgilerin eksik kaldığını söyledi.

Yüz yüze irtibat empati kurmayı sağlıyor… 

Yüz yüze birbirini görebilmenin, şahısların birbirleriyle bağ kurabilmelerinin, oturdukları yerden kalkıp birbirlerinin yaşantısının içinde rol almalarının hem kişinin kendisine, hem de kümede rol almasa da izleyene çok şey öğrettiğini vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Yıldız Burkovik, “Bir role girildiğinde bazen kalkıp yürümek yahut tüm vücudun kullanıldığı bir hareket yapmak, kimi vakit yer değiştirmek üzere uygulamalarla mevzunun tam içinde, hislerin ağırlaştığı evrede birbiriyle alaka çok değerlidir. Yaşanan roller his ve fikirlerimizle müsabakamızı sağlar. Ayna nöronlar oburlarının hislerini ve davranışlarını anlamamızı ve empati kurmamızı sağlar.” dedi.

Bu sayede farklı perspektiflerden bakmanın da deneyimlenebildiğini aktaran Dr. Öğr. Üyesi Burkovik, “Aslında herkesin kendi duygusal süreçlerini manaya ve düzenleme hünerlerini nasıl geliştirdiğini gözlemleme fırsatına sahip olunmakla birlikte, herkesin kendi içsel süreçlerini de daha yakından inceleme bahtı bulması sağlanır. Kendini keşfetme ile birlikte farkındalıklar artar.” diyerek kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı