Yaz tatiline sayılı günler kaldı. Ağır bir ders yılını geride bırakmaya hazırlanan milyonlarca öğrenci, karne almaya hazırlanıyor. Karnenin çocuğun takviyeye gereksinim duyduğu alanları gösterdiğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hacer Nermin Çelen, “Karne, hayat muvaffakiyetini göstermiyor. Yalnızca çocuğun takviyeye muhtaçlığı olduğunu gösteriyor. Karne son nokta. Karneden evvel çocukla ilgilenmek ve ona fırsat vermek gerekir. Çocuğun hangi bahiste daha geride olduğunu keşfetmek için karne almak esasen çok geç” dedi. Çocuğun dıştan değil, içten motive olması gerektiğini de vurgulayan Çelen, “Çocuğun güzel bir not aldığı vakit ya da karnesi güzel geldiği vakit ‘Ben öğrendim, ben yapabildim’ diyebilmesi kıymetli. Dıştan güdülenmeyle her şey olmuyor” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hacer Nermin Çelen, karnenin gerçek halde değerlendirilmesinin değerine işaret etti.
Her çocuğun güçlü olduğu istikametleri farklıdır
Karnenin hayat muvaffakiyetini göstermediğini vurgulayan Çelen, “Aileler, çocuklarının çok harika olmasını istiyor. Halbuki bir insanın her alanda çok başarılı olması mümkün değil. Yani matematiği yeterli olur da toplumsal bilgileri uygun olmayabilir. Karne, son noktadır. Mükemmelliyetçi ebeveynler, çocuğun tüm derslerden en yüksek notu almasını bekliyor. Hepsinin uygun olması mümkün değildir. Kimi çocuklar müzikte çok düzgündür lakin matematikte yeterli değildir. Yani çocuğun doğuştan getirdiği bir yeteneği vardır. O doğrultuda kendini biçimlendirir lakin bugünkü şartlarda kimi ebeyenler için söylüyorum: Her şeyin en güzeli olmasını istiyorlar. En uygunu olduğu taktirde uygun bir meslek sahibi olacak, çabucak çok âlâ para kazanacak vs. biçiminde düşünüyorlar” dedi.
Karne, hayat muvaffakiyetini göstermiyor
Ebeveynlerin en yaygın formda kıyaslama yaptığını belirten Çelen, “Ebeveynlerin en büyük kusuru, kendi çocuklarının muvaffakiyetini diğer çocuklarınki kadar başarılı görmediği vakit kıyaslama yapmak oluyor. Çocuğu ‘Ben senin yaşındayken’ diyerek kendisiyle kıyaslayabiliyor ya da şartları âlâ olmayan diğer bir ailenin başarılı olan çocuğu ile kıyaslıyor. Bizim literatürümüzde saygın psikologlardan Erikson ‘Kıyaslamayın’ der yani kıyasladığımız vakit çocukta aşağılık duygusu gelişiyor. Kimi ebeveynler çocuklarının karnesini ele alıp güya birbirlerini yarıştırıyorlar. Bunun olmaması gerekiyor. Genelde orta sınıf aileler çocuklarının karnelerini çok düzgün görmek istiyorlar. Birbirleriyle kıyaslıyorlar ancak karne hayat başarısı göstermiyor. Yalnızca çocuğun dayanağa gereksinimi olduğunu gösteriyor” diye konuştu.
Aşağılık duygusu, uzun periyodik belleğe geçişi engelliyor
“Anne ve baba, karneyle ilgili olumsuz tabloyu, akademik başarısızlığı parmak sallayarak düzeltemez” ihtarında bulunan Çelen, “Aşağılık hissinin kimi götürüleri var. Çocuk başarısız oldu, herkes tarafından bu başarısızlığı vurgulandı. Çocuk, bu duyguyu geliştirdi. His durumu hormonları da etkiliyor yani okuduğunu anlasa bile uzun vadeli belleğe yerleştiremiyor. Çocuğa ‘Kalkma oradan çalışacaksın’ deniyor, bu ortada çocuk olumsuz sıfatlarla çağrılıyor. Çocuk okuyor, anlıyor fakat uzun müddetli belleğe geçiş yapamıyor. Hasebiyle akademik yaşantısını etkiliyor” dedi.
Çocuk yeterli gözlemlenmeli, muhtaçlıkları belirlenmeli
Her çocuğun farklı yeteneklere sahip olduğunun altını çizen Çelen, çocuğun muhtaçlıklarının vaktinde belirlenmesinin değerli olduğunu söyledi: “Her çocuğun hamuru farklı, doğuştan getirdiği yetenekler farklı. Çocuğun hangi hususta daha geride olduğunu keşfetmek için karne almak aslında çok geç. Herkes her mevzuda çok kusursuz olmayabilir. Lakin şayet aile, çocuklarını düzgün takip ediyorsa çocuğun ezber sorunu olabilir, metamatikte başarılı olmayabilir. Evvelden tedbir alınması gerekir. İlla en yüksek notu almak zorunda da değil. O denli ünlü isimler var ki okul hayatlarında başarılı değiller lakin hayatta başarılı oldular. O nedenle hayat başarısı ile karne başarısı her vakit paralel gidemeyebiliyor. Bunu ebeveynlerin görmesi gerekiyor. Karne, son nokta. Karneden evvel çocukla ilgilenilmeli ve ona fırsat verilmeli. Çocuk ebeveynlerine ‘Ben bunu anlamıyorum’ diyebilmeli. Bu çok kıymetli.”
Karnesi yeterli geldi diye çocuğu ödüllendirmek âlâ mi?
Karne armağanında ölçünün ehemmiyetini vurgulayan Çelen, “Bazen burada ölçü kaçırılabiliyor. Birinci sınıfı bitiren bir öğrenciye tablet, bisiklet üzere armağanlar alınıyor. Lakin bunun sonu yok. Beşinci sınıfta ne alacaksın? Yani çocuğun dıştan değil, içten motive olması gerekiyor. Yani düzgün bir not aldığı vakit ya da karnesi güzel geldiği vakit ‘Ben öğrendim, ben yapabildim’ diyebilmesi kıymetli. Dıştan güdülenmeyle her şey olmuyor” dedi.
Çocuğun içten güdülenmesi ve motive olması önemli
Ölçüsüz ödül kadar cezanın da yanlış bir şey olduğunu belirten Çelen, “Tableti varsa elinden almak, arkadaşlarıyla görüşmesini engellemek üzere birtakım şeylerden mahrum bırakmak , ses yükseltmek ya da fizikî ceza vermek reaksiyon oluşmasına neden oluyor. Çocuğu eleştirmek yerine ‘Anlamadığın soruyu birlikte çözebiliriz. Yapamadığını babana da sorarız, diğerlerinden yardım alırız’ üzere yapan tavırlar kıymetlidir. Ceza yanlış, önemli olan çocuğun içten güdülenmesi ve motive olması. Çocuğun ‘Ben yaptım ben çalıştım. Çalışınca sonuçlarını gördüm’ halinde bir sonuca varması önemli” diye konuştu.
Ekonomik olarak daha düşük gelir kümesinde büyüyen, ailesi orta düzeydeki ailelere nazaran ilgisiz olan çocukların elde ettiği muvaffakiyetin içsel motivasyona örnek oluşturabileceğini belirten Çelen, “Bu gelir kümesinden çıkıp başarılı olan, uygun yerlere gelen beşerler var. Bu içsel güdülenme ve motivasyondan kaynaklanan bir durum. ‘Ben başaracağım, ben yapabilirim’ diyor. Diğerinin ona ödül vermesi gerekmiyor. Mükafatlar dış motivasyon. İçten güdülenmek ve ‘Ben yaptım. Ben başardım’ diyebilmek değerli. Çocuğun uygun model bulması lazım. Çocuklara başarılı hayat kıssalarının anlatılması gerekiyor. Bu şahısların kendi kendilerine nasıl başarılı oldukları, kendileri için bir amaç belirledikleri üzere örnekler, model olması açısından anlatılmalı” diye konuştu.
Yapıcı tenkitler yapılmalı
Karnenin çocukla bir arada kıymetlendirilmesi gerektiğini kaydeden Çelen, “Çocuğun güçlü istikametleri, âlâ olan dersleri ve zayıf olduğu dersleri birlikte değerlendirilmeli. ‘Bak gördün mü toplumsal bilgilerden yüksek not almışsın, matematikten düşük not almışsın. Matematik dersi için takviye alırız. Eksiklerini tamamlayabilirsin’ üzere yapan ve gerçekçi yorumlar yapılmalıdır” tavsiyesinde bulundu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
