Lise devri, gençlerin hayal kurma biçimlerinin daha gerçekçi hale geldiği, “kim olmak istiyorum?” sorusunun daha yüksek sesle sorulduğu, cevaplarının daha ısrarla arandığı yıllardır. Lise, yalnızca bir okul periyodu değil; hayatı manaya, kendini tanıma ve geleceğe istikamet verme sürecidir. Liseye geçiş, bir öğrencinin yalnızca sınıf değiştirmesi değil; iç dünyasında, etrafıyla olan alakasında ve geleceğe bakışında esaslı bir dönüşüm yaşamasını sağlıyor. Bu dönüşümün sağlıklı bir halde desteklenmesi, sırf akademik başarıyı değil, ömür uzunluğu yeterli oluş halini de direkt etkiliyor.
Lise yılları, kendini ve dünyayı keşfetme dönemi
Lise yılları, gençlerin 21. yüzyıl marifetlerini geliştirmeleri açısından doğal bir öğrenme alanıdır. Sorun çözme, yaratıcı düşünme, empati kurma, vakit idaresi, liderlik ve duygusal dayanıklılık üzere marifetler; bu devirde atılan her adımda gelişiyor.
Gençler, potansiyellerinin daha da derinleştiği, kendini tanıdığı, hayallerini somut adımlara dönüştürdüğü bir periyoda giriyor. Bu yüzden lise seyahatini yalnızca imtihan maratonu olarak değil, “kendini ve dünyayı keşfetme fırsatı” olarak görmek gerekiyor. Final Eğitim kurumları Ortaokul ve Lise PDR Koordinatörü Uzman PDR Bora Serhat Çelik konuya ait şunları söylüyor; “Bu yıl liseye başlayan çocuğunuz, 2030 yılında mezun olacak. Geleceğin en kaçınılmaz özelliği, kesinlikle gelecek olmasıdır. O geldiğinde hazır olmak ise bugünden başlar. Hazır olmak; öğrenmeyi öğrenmiş, öğrenme konusunda öz yeterlilik kazanmış, bugün seçtiği davranışların gelecekte değiştireceği şeyleri fark edebilen bir birey olmak demektir. Lise yılları bu farkındalığın filizlendiği, gençlerin hem kendi hayatının hem de oburlarının hayatlarının mimarı olabileceğini gördüğü yıllardır. Ebeveynlerin ve eğitimcilerin bu devri yalnızca notlar ve tercihler üzerinden değil, gençlerin sosyal-duygusal muhtaçlıklarını merkeze alarak değerlendirmesi, onların hayata daha donanımlı adım atmasını sağlar.”
Fark edilmeyen gelişimsel gereksinimler: Kimlik arayışı ve duygusal dönüşüm
Ergenlik periyodunun ortalarına denk gelen lise başlangıcı, gençlerin “Ben kimim?”, “Nasıl biri olmak istiyorum?” üzere soruları ağır formda sormaya başladığı bir periyottur. Bu süreçte gençlerde, aileden ayrışma muhtaçlığı artıyor, bağımsızlık arayışı güçleniyor, yeni ilgi alanları ve kıymet yargıları gelişiyor. Bu kimlik arayışı, vakit zaman içsel çatışmalara yahut etrafla gerginliklere yol açabiliyor.
Aynı vakitte gelecek kaygısı ve meslek seçimi üzere uzun vadeli fikirler de gündeme gelir. “Nasıl bir insan olacağım?” sorusu, akademik amaçların ötesinde genç zihninde yer etmeye başlar. Bu nedenle lise yılları, sadece imtihan başarısı açısından değil; duygusal olgunluk ve karakter gelişimi açısından da belirleyici bir devirdir.
Güvene dayalı irtibat kurulmazsa bu korkular hem genç hem aile için yıpratıcı olabiliyor. Rehberlik ünitelerinin aileleri de sürece dahil ettikleri çalışmalar ve bu duygusal geçişlerin sıhhatle atlatılabilmesi için, ferdi danışmanlık, duygusal farkındalık eğitimi üzere dayanaklar büyük farklar yaratıyor. Final Eğitim kurumları Ortaokul ve Lise PDR Koordinatörü Uzman PDR Bora Serhat Çelik ekliyor: “Eğitim, hayata hazırlık değil; hayatın ta kendisidir.” Eğitimci ve filozof John Dewey’in bu kelamı yalnızca felsefi bir yaklaşım değil, tıpkı vakitte hayatın gerçeğidir. Zira lise yılları sırf imtihanlara hazırlık periyodu değil, birebir vakitte kimlik gelişiminin, toplumsal bağlılığın ve duygusal dönüşümün yaşandığı en ağır devirlerden biridir. Lise çağındaki gençler için arkadaş etrafı, benlik algısının en kıymetli aynasıdır. Bu yaş kümesindeki bireyler, bir kümeye ilişkin olmayı, kabul görmeyi ve olduğu üzere hürmet görmeyi ister. Arkadaş münasebetleri, toplumsal statü kadar duygusal takviyenin de kaynağı haline gelir. Bu süreçte, gençlerin etrafındaki yetişkinler –ebeveynler, öğretmenler ve öteki rol modeller– sadece bilgi kaynakları değil, birebir vakitte kıymet ve davranış biçimlerinin örnekleridir. Genç, kendi kararlarını alma isteğiyle hareket ederken, çocukluk yıllarında ona itimat veren ebeveyninin hâlâ yanında olduğunu bilmeye de muhtaçlık duyar.”
Anne-babalara davet: Dinlemek, desteklemek, rehberlik etmek önemli
Gençlerle kurulan münasebetin güçlü kalması birden fazla vakit onları hakikaten dinlemekle başlıyor. Yargılamadan, öğüt vermeden dinlemek, genç bireyin kendini kıymetli ve anlaşılmış hissetmesini sağlıyor. Karar alma süreçlerine hürmet duymak, kusur yapmalarına alan tanımak ise onların bağımsızlık maharetlerini geliştirmeleri açısından büyük ehemmiyet taşıyor.
Birlikte geçirilen vakitler, küçük sohbetler ve paylaşılan anlar aile içi bağı güçlendirirken; özgürlükle disiplin ortasında kurulan sağlıklı istikrar de inançlı bir gelişim ortamı sunuyor. Bu devirde, yalnızca muvaffakiyetlerin değil, gösterilen uğraşın ve sorumluluğun takdir edilmesi gençlerin motivasyonunu artırıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
