Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, akran zorbalığı konusunu kıymetlendirdi.
Siber zorbalık kişisel aksiyonlardan çıkarak organize bir yapıya büründü
Günümüzün en büyük tehditlerinden biri olan siber zorbalığın, pak bir toplumsal medya atışmasının çok ötesinde, kasıtlı ve organize bir “psikolojik savaş” aracına dönüştüğünü belirten Prof. Dr. Tarhan, bu durumun global bir tehdit olduğunu ve bilhassa gençlerin ruh sıhhatini amaç aldığını vurguladı.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir aksiyonun “zorbalık” sayılabilmesi sistematik olması, kasıtlı olması, tekrarlayıcı olması ve taraflar ortasında bir güç dengesizliği bulunması biçiminde kriterlerin olması gerektiğini söz ederek, “Bu kriterler karşılandığında, ortada net bir hata vardır. Bu kabahati işleyenlerin de kesinlikle bir bedel ödemesi gerektir, aksi takdirde toplumda güçlü olanın zayıfı ezdiği bir siber anarşi hâkim olur.” dedi.
Siber zorbalığın artık kişisel aksiyonlardan çıkarak organize bir yapıya büründüğünü belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bir küme, gaye aldığı kişiyi itibarsızlaştırmak için troll orduları üzere faaliyet gösteriyor. Bu, politik bir proje yahut bir ruhsal savaş atağı olabilir. İngiltere’nin 2015 yılında, askeri bir terim olan ‘tugay’ ismini kullanarak bir toplumsal medya ünitesi kurması, devletlerin bu alanı ne kadar ciddiye aldığının en net delilidir. Emel, dezenformasyon yaymak yahut maksatları itibarsızlaştırmaktır.” sözünde bulundu.
Siber zorbalık gençler ortasında çok yaygın
Siber zorbalığın bilhassa gençler ortasında kaygı verici boyutlara ulaştığını sayılarla söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Yapılan çalışmalar, akran zorbalığı kurbanı olan gençlerin oranının her üç gençten biri olduğunu gösteriyor. Lakin husus siber zorbalığa gelince bu oran yüzde 40’lara kadar çıkıyor. Bu, global bir ruh sıhhati tehdididir.” diye konuştu.
Siber zorbalığın gençler üzerindeki yıkıcı tesirlerine vurgu yapan Prof. Dr. Tarhan, “Bu durum, ergenlerde önemli okul reddi, akademik başarıda düşüş, içe kapanma, depresyon ve korku bozukluklarına yol açıyor.” dedi.
Prof. Dr. Tarhan, özellikle “akademik zekâsı yüksek lakin toplumsal ve duygusal maharetleri zayıf” çocukların zorbalığa karşı daha savunmasız olduğunu ve bu çocukların toplumsal irtibat bozuklukları açısından kıymetlendirilmesi gerektiğini belirtti.
Evde şiddet varsa çocuk zorbalığı öğreniyor
Zorbalığın temelinde ekseriyetle çocuğun aile içinde öğrendiği yanlış sorun çözme formüllerinin yattığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Çocukluk agresyonlarında birinci sırada canlı örnekler, yani aile içi tavırlar gelir. Meskende ‘vurdum mu oturturum’ kültürünü gören çocuk, hak arama yolu olarak zorbalığı öğrenir.” dedi.
Ergenlik periyodunun, gençlerin hayatı keşfettiği ve toplumsal hünerlerini geliştirdiği “normal şizofrenik bir dönem” olarak tanımlanabileceğini belirten Prof. Dr. Tarhan, bu süreçte hislerin mantığın önüne geçtiğini ve gençlerin sonunu düşünmeden hareket edebileceğini tabir etti.
“Ergenden sıfır yanılgı beklemek gerçekçi değil, tam aksine ziyanlıdır. Gençlerin kusur yapma hakkı vardır, zira hayatı bu türlü öğrenirler.” diyen Prof. Dr. Tarhan, “Aile, bilhassa şiddet ve palavra üzere temel hususlarda net bir hal alarak çocuğa duygusal ve toplumsal hudutları öğretmelidir. Tıpkı bir binanın kapıları, pencereleri üzere, hislerin da hudutları vardır.” diye konuştu.
İyiliklerin yaygınlaştığı bir ortamda zorbalık barınamaz
Zorbalığın yalnızca vurmakla, kırmakla hudutlu olmadığını belirten Prof. Dr. Tarhan, fiziksel, sözel ve toplumsal olmak üzere şiddetin üç farklı yüzü olduğunu, zorbalığı uygulayan bireylerin çoklukla özgüven eksikliği yaşadığını ve diğerlerini ezerek, değersizleştirerek kendi egolarını tatmin etmeye çalıştıklarını söyledi.
Okullarda artan akran zorbalığına karşı geliştirilen mevcut programların “kötülükle mücadele” üzerine odaklanarak eksik kaldığını söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Karanlıkla uğraşın en hoş prosedürü bir mum yakmaktır. Zorbalığı önlemenin en tesirli yolu da sınıflarda güzelliği, paylaşmayı ve yardımlaşmayı artırmaktır. Ulusal Eğitim, ‘Rastgele Yeterlilik Projeleri’ni ivedilikle siyaset haline getirmelidir.” dedi.
Prof. Dr. Tarhan, Kaliforniya’daki okullarda muvaffakiyetle uygulanan “Rastgele Güzellik Projesi” ni örnek göstererek, “Öğrencilere, bir yaşlı bakımevinde yahut bir engelli merkezinde çalışmaları karşılığında kredi veriliyor. Gençler hem mağduriyeti görüyor hem de uygunluk yapmanın getirdiği manevi hazzı tadarak bu davranışları pekiştiriyor.” sözünde bulundu.
Akran zorbalığının global bir sorun haline geldiğini ve Finlandiya üzere ülkelerin buna tahlil aradığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bizim kültürümüzde yalnızca kötüyle gayret etmek yoktur, tıpkı vakitte iyiyi güçlendirip artırmak vardır. Güzelliklerin yaygınlaştığı bir ortamda zorbalık zati barınamaz.” diye konuştu.
Zorbalığa uğramanın temeli de meskende atılıyor
Zorbalığın temelinde çoklukla ergenin meskende yaşadığı “insan yerine konulmama” hissinin yattığını belirten Prof. Dr. Tarhan, ailelere çocuklarıyla bağlantı kurma biçimleri konusunda hayati ihtarlarda bulunarak, “Sen adam olmazsın, akılsızsın” üzere çocuğun kişiliğini amaç alan tenkitlerin, özgüvenini yok edeceğini ve onu zorbalık kurbanı olmaya aday hale getireceğini, yanlışsız eleştirinin “Sen yeterli bir çocuksun lakin şu davranışın şu münasebetle gerçek değil” diyerek, yalnızca davranışı ve uğraşları gerekçesiyle eleştirmek olduğunu anlattı.
Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, baskı ve endişe kültürlerinde yetişen çocukların “sorma, düşünme, itaat et” mottosuyla büyüdüğünü, bunun da teşebbüsçü ve yenilikçi olamayan, yalnızca itaat eden kuşaklara neden olduğunu kaydederek, “Sessiz sakin bir toplum olur lakin ufak bir sorunda büyük patlamalar yaşanır.” dedi.
Aile içinde monolog yerine diyalog temel alınmalı
Zorbalık uygulayan bireylerin de aslında kendi zayıflıklarını kapatmaya çalışan, kendileriyle yüzleşemeyen bireyler olduğunu tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Bu döngünün kırılabilmesi için aile içinde monolog yerine diyaloğun temel alınması gerekir. Bizim kültürümüzde ‘su büyüğün, sus küçüğün’ üzere artık çağa uymayan kalıp kanılar var. Bu halde yetiştirilen ‘hanım hanımcık, efendi’ çocuklar, saygılı olsalar da kendilerini ezdirdikleri için zorbalığa kurban olmaya adaydırlar.” diyerek, bu gençlere “hayır deme becerileri” ve girişkenlik eğitimlerinin verilmesinin koşul olduğunu söyledi.
Sosyal ve duygusal zekânın, en az akademik zekâ kadar hayati olduğunun altını çizen Prof. Dr. Tarhan, sadece ders çalışmaya odaklanılarak “proje çocuk” yetiştirmenin büyük bir kusur olduğunu söz etti.
“Bu çocuklar okulda birinci olur lakin ‘kurtlar sofrası’ üzere olan iş hayatında başarısız olurlar, zira nerede nasıl davranacaklarını öğrenememişlerdir.” diyen Prof. Dr. Tarhan, sosyal zekânın da doğuştan gelmediğini, öğrenilebilir bir marifet olduğunu vurguladı.
Medya şirketlerine çocukları muhafazaya yönelik yasal zorunluluklar getirilmesi
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ailelerin ve okulların akran zorbalığı karşısındaki panik halinin yanlış olduğunu belirterek, “Akran zorbalığını bir tehdit olarak görmeyelim. Bu, çocuğun hayatın zorluklarını öğrenmesi, sorun çözmesi ve kendi gemisinin kaptanı olması için bir gelişim fırsatıdır. Vazifemiz, çocuklarımızı sera çiçeği üzere büyütmek değil, onları bu fırtınalı denizde yüzmeye hazırlamaktır.” dedi.
Pandemi devrinin en büyük kurbanlarının, sanılanın tersine yaşlılar değil, dijital bağımlılığa sürüklenen çocuklar olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, Ulaştırma Bakanlığı’na acil davette bulunarak, Avrupa’da olduğu üzere medya şirketlerine çocukları müdafaaya yönelik yasal zorunluluklar getirilmesi gerektiğini, aksi halde bir jenerasyonun kaybedileceğini vurguladı.
Problemleri çocuklar ortalarında çözmeli
Zorbalık olaylarında ailelerin çabucak karşı tarafın ailesini aramasının “ilkel” ve “kolaycı” bir usul olduğunu söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Problem iki çocuk ortasında. Öncelik, aileleri hiç devreye sokmadan, bu iki çocuğun rehber öğretmen eşliğinde sorunu kendi ortalarında çözmeyi öğrenmesidir. Asıl maksat olayı çözmekten çok, o olaydan çocuğa bir hayat dersi öğretmek, yani bir fırsat eğitimi yaratmaktır. Gelişmiş eğitim sistemleri buna ‘sessiz eğitim’ diyor; sorun, farkında olmadan, ilgiler içinde çözülüyor.” diye konuştu.
Ergenler dürtüsel ve sonunu düşünmeden hareket edebiliyor
Ergenlerin beyninin ön bölgesinin (frontal lob) şimdi tam olgunlaşmadığı için dürtüsel ve sonunu düşünmeden hareket edebileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Rehber öğretmenler, olayın ardında kasıt mı, dürtüsellik mi, yoksa bilmeden yapılan bir kusur mı olduğunu tahlil etmeli. Tahlil, bu tahlile nazaran şekillenmelidir.” biçiminde konuştu.
Prof. Dr. Tarhan, modern ve tesirli bir ceza sistemi olarak, zorbalık yapan öğrenciye “haftada üç gün bir yaşlı bakımevinde çalışma ve bunu raporlama” üzere topluma hizmet cezaları verilebileceğini, bu cins uygulamaların Türkiye’de de yapılabileceğini lisana getirerek, “Buradaki maksat, o gence suçluluk ve pişmanlık duygusu yaşatarak empati kurmasını sağlamak ve onu topluma tekrar kazandırmaktır. Öbür türlü cezalar, gencin paranoid fikirlerini pekiştirir ve onu ‘devamlı savaştaymış’ üzere hissettirerek daha büyük ruhsal problemlere yol açar.” dedi.
Evde yok sayılan çocuklar…
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kötülük yapmaktan zevk alan zorba çocukların temelinde çoklukla “sevgi mahrumu lakin çok disiplinle büyütülme” yattığını belirterek, “Bu çocuklar kendilerini bedelsiz hisseder ve diğerlerini ezerek ego tatmini yapmayı öğrenirler. Konutta yok sayılan bir çocuk, dayak yediğinde bile ‘varlığımın farkındalar’ diye düşünür ve öfkeyle beslenerek insanları yönetmeye çalışır.” tabirinde bulundu.
Zorbalığın altında yatan derin ruhsal nedenlere dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir çocuğa verilebilecek en makus cezanın onu “yok saymak” olduğunu kelamlarına ekledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
