Ölüm kavramının çocuğun gelişim seviyelerine ve yaş devrine nazaran farklı biçimde anlatılması gerektiğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun çocuklara asla palavra söylenmemesi gerektiğini vurguladı. 5 yaşına kadar olan periyottaki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini belirten Şendil, “uyudu” ya da “uzaklara gitti” halindeki açıklamaların çocuğun başını karıştırdığını, yanlış açıklamaların çocukta uyku sıkıntılarına ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık sıkıntılarına yol açabileceği ikazında bulundu. Çocukların kayıplar karşısında kaygı, hüzün, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabileceğini kaydeden Şendil, “Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı hallerde yas tuttuğu anlatılabilir” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, mevt ve yas kavramları hakkında çocuklara nasl yaklaşılması gerektiğine ait değerlendirmede bulundu.
Çocukların vefat kavramını, gelişim seviyelerine ve yaşlarına nazaran farklı biçimlerde algıladığını belirten Şendil, “Böyle bir durumla karşılaştıklarında ebeveynlerin çocuklarına yaklaşım biçimleri, çocuklarının vefata dair hislerini anlamalarını ve bu hisleri sağlıklı bir halde yaşamalarını sağlar” dedi.
Açıklama çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmalı
“Çocukların vefatla ilgili his ve niyetlerini tabir etmeleri yetişkinlerden farklıdır” diyen Şendil, “Sabırlı, açık ve sevgi dolu bir yaklaşımla onları desteklemek, bu kuvvetli süreci daha sağlıklı bir halde atlatmalarını sağlar. Öncelikle mevt hakkında çocuklara yapılacak açıklamalar, onların yaş ve gelişim düzeyine nazaran farklılaşabilir hasebiyle yapılacak her türlü açıklamanın buna uygun olması hatırlanmalıdır” dedi.
Dürüstçe karşılık verilmeli
Hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun ebeveynlerin çocuklarına palavra söylememesinin kıymetli olduğunu kaydeden Şendil, “Çocuklar mevtle ilgili birçok soru sorabilir. Ebeveynlerin sabırlı olması ve çocuklarının sorularına dürüstçe karşılık vermesi, gerçekleri onlarla sevgi dolu bir formda paylaşmaları çok değerlidir. Karşılığını bilmedikleri sorularla karşılaştıklarında ise ‘bu bahiste emin olmadıklarını ancak birlikte düşünebileceklerini’ söyleyebilirler” diye konuştu.
Dolaylı sözler başlarını karıştırır
5 yaşına kadar olan devirdeki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini söyleyen Şendil, “Yaklaşık 5 yaşına kadar çocuklar, vefat kavramının kalıcı olduğunu anlamakta zorlanırlar. Onlara kaybedilen kişi hakkında somut ve kolay sözlerle açıklama yapılabilir. Örneğin ‘Deden öldü, o artık bizimle olamayacak…’ üzere. Dolaylı tabirler yahut aldatıcı açıklamalar yapmak onların başlarını karıştırır. Bilhassa de bu yaş çocuklarına ‘Uyudu’ ya da ‘Başka bir yere gitti’ üzere yapılan yanlış açıklamalar onlarda uyku meselelerine ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık meselelerine yol açabilir” ihtarında bulundu.
Açık ve dürüst bir halde nedenleri ile açıklanmalı
6 ile 9 yaşları ortasında olan çocukların mevtin kalıcı ve geri döndürülemeyen bir süreç olduğunu anlamaya başladığını kaydeden Şendil, “Muhtemelen vefat kavramını daha fazla yaşlılıkla ilişkilendirirler. Kayıp, bir yaşlı yakın ise ona açık ve dürüst bir halde bu kaybı açıklamak ve vefatın doğal bir süreç olduğunu söylemek gerekir. Beklenmeyen bir mevt yaşandığında ise bu durum açık, dürüst bir formda ve nedenleri ile açıklanabilir” dedi.
10 yaşından sonra vefatın gerçek olduğunu anlıyorlar
10 yaş ve üstünde olan çocukların ise artık vefatın gerçek ve üniversal olduğunu anladığını söz eden Şendil, “Ölüm kavramı ve sonuçları hakkında daha derin manalar üzerine düşünebilirler. Kaybın uzun müddetli sonuçlarını daha güzel öngörebilirler. Bu yaşlardaki çocuklarla daha detaylı ve duygusal istikametleri içeren konuşmalar yapılabilir” dedi.
Duyguların ihmal edilmemesi de önemli
“Çocuklara yapılacak açıklamalar değerlidir fakat hislerin ihmal edilmemesi de bir o kadar önemlidir” diyen Şendil, “Yaşanan kayıp, bireylerde derin ıstıraba yol açacağı için ebeveynlerin bu hisleri ne kendileri ne de çocukları için yadsımamaları gerekir. Çocuklar kayıplar karşısında endişe, keder, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabilir. Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı biçimlerde yas tuttuğu anlatılabilir” diye konuştu.
Çocukların ebeveynlerinin hislerini gözlemleyerek kendi hislerini nasıl tabir edeceklerini öğrendiklerini belirten Şendil, “Ebeveynlerin keder yahut ağlama üzere yansılarını onlarla paylaşmaları, çocuklara hislerin bastırılmaması gerektiğini öğretir” dedi.
Çocuklar cenaze merasimine götürülmeli mi?
Prof. Dr. T. Gül Şendil, 7 yaşından büyük çocukların cenaze, dua yahut diğer bir anma ritüeline dahil etmenin, kaybı anlamalarına ve vedalaşmalarına yardımcı olabileceğini söyledi. Şendil, “Ritüelleri onlara evvelden açıklamak ve istekli olup olmadıklarını sormak değerlidir. Ayrıyeten ölen yakının anısına çiçek ya da ağaç dikilmesi, tertipli mezar ziyaretleri, anı kitabı ya da albümü oluşturulması çocukların yasını sağlıklı yaşamalarına yardımcı olabilir” tavsiyesinde bulundu.
Bazı durumlarda çocukların kayıptan sonra ağır dehşet, öfke yahut ıstırap üzere belirtiler gösterebileceğini söz eden Şendil, bu çeşit durumlarda bir çocuk psikoloğu ya da terapistten yardım almanın yararlı olabileceğini söyledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
