Günümüzde farklı alanlarda yararlanılan yapay zekâ, duygusal münasebetlerle ilgili soru işaretlerini yanıtlamak için de kullanılıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, duygusal hususlarda yapay zekâya danışılmasının insanların “güven, anlaşılma, yargısız dinlenme, meçhullükten kurtulma ve takviye alma” üzere temel ruhsal muhtaçlıklarının bir yansıması olduğunu söyledi.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, yapay zekânın duygusal takviye arayışındaki rolünü kıymetlendirdi.
Yapay zekâya en çok sorulan 10 soru…
Günümüzde pek çok alanda kullanılan yapay zekânın artık duygusal takviye arayışında da kullanıldığını belirtenDr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, insanların duygusal alakalarla ilgili yapay zekâya en çok sorduğu birinci 10 sorunun sorulma sıklığına nazaran sıralamasının şu biçimde olduğunu söyledi:
- “Beni sahiden seviyor mu?”
- “Onunla devam etmeli miyim yoksa ayrılmalı mıyım?”
- “Aldatıyor olabilir mi?” / “Sadık mı?”
- “Beni neden aramıyor / yazmıyor?”
- “İlişkimiz uzun vadede evliliğe masraf mi?”
- “Neden uzaklaştı?”
- “Onu nasıl geri kazanabilirim?”
- “Doğru kişi o mu?”
- “İlişkimde nasıl memnun olabilirim?”
- “Benden hoşlanıyor mu?”
Yakın etrafın yerini yapay zekâ alıyor
İlişkilerin insan ömrünün en kıymetli duygusal bağlamlarından biri olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Bu sorulardan da anlaşılacağı üzere belirsizlik, tasa ve inanç problemleri bağlarda sık görülen ruhsal yükler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sorular klasik olarak yakın etrafla paylaşılırken, günümüzde birçok birey bu soruları yapay zekâ sistemlerine yöneltmektedir. Üstte örnekleri görülen ve yapay zekaya yöneltilme sıklığı giderek artan duygusal ve ilgi odaklı sorular sadece bilgi arayışını değil, tıpkı vakitte duygusal regülasyon gereksinimini da ortaya koymaktadır” dedi.
Belirsizliği azaltma gereksinimi, en başta yer alıyor
İnsanların yapay zekâya münasebetle ilgili duygusal sorular yöneltmesinin aslında birkaç temel ruhsal gereksinime işaret ettiğini belirten Ömerbaşoğlu, “Bunların en başta geleni, ‘belirsizliği azaltma ihtiyacı’dır. Münasebetlerdeki en zorlayıcı durumlardan biri olan belirsizlik, başta telaş olmak üzere ıstırap, öfke, çaresizlik, yetersizlik gibibaş edilmesi güç hisler ortaya çıkarmaktadır. ‘Beni seviyor mu, uzaklaşır mı, aldatıyor mu?’ üzere sorulara karşılık aramak, meçhullüğü netleştirme uğraşının bir göstergesidir. Bu noktada yapay zekâ, katılık veremese de tertipli ve mantıklı bir çerçeve ya da çeşitli davranışsal stratejiler sunarak kişinin fikirlerini ve davranışlarının düzenlemesine, güç hislerle başa çıkabilmesine katkıda bulunabilmektedir” diye konuştu.
Duyguları netleştirme ve düzenleme gereksinimi da önemli
Yapay zekaya yöneltilen soruların altında yatan bir öteki temel gereksinimin ise “duyguları netleştirme ve düzenleme ihtiyacı”olduğunu belirten Ömerbaşoğlu, “İnsanlar aslında karşılığı birden fazla vakit içten içe bilse de emin olmak için dışarıdan bir sese gereksinim duyabilmektedir. Zira, alakalarda yaşanan belirsizlik, ağır korku ve çelişkili hisler bireyde ne hissettiği konusunda bir karmaşa yaratabilir. Yapay zekâya soru sormak, kişinin kendi hislerini yansıtma ve düzenleme biçimi olarak fonksiyon görebilmektedir. Yapay zekâ, sunduğu yansıtıcı yanıtlarla bireyin hislerini kelama dökmesine ve kendi niyet örüntülerini fark etmesine yardımcı olabilmektedir. Bu durum kişinin hislerini sistemli bir lisana aktarmasına imkân tanıyarak bir çeşit öz-farkındalık geliştirmesine katkı sunabilmektedir.
Yapay zekâ, inançlı alan duygusu yaratıyor
İnsanı duygusal ilgilerle ilgili yapay zekada yanıt aramaya iten bir öbür muhtaçlığın da “tarafsız ve yargısız dinlenme” gereksinimi olduğunu kaydeden Ömerbaşoğlu, “İnsanlar, bir sorunu ya da durumu yakın etraflarıyla paylaşma kelam konusu olduğunda yargılanmaktan, eleştirilmekten yahut dedikodudan çekinebilmektedir. Bilhassa utanç yahut kırılganlık hislerinin ağır olduğu mevzularda yapay zekânın eleştirmeyen, önyargısız halde yanıt vermesi “güvenli alan” duygusu yaratabilmektedir” dedi.
Onaylanma ve anlaşılma muhtaçlığı karşılanıyor
“Onaylanma ve anlaşılma ihtiyacı”nın da bir diğer değerli nokta olduğunu kaydeden Ömerbaşoğlu, “Bireyler birçok vakit bir sorunu ya da durumu paylaşırken tahlil ya da teklif muhtaçlığıyla değil, paylaşmak muhtaçlığıyla anlatsa da ekseriyetle tahlil teklifleri duymaktadır. Yapay zekâalgoritmalarının empatik lisanla verdiği karşılıklar, bireylerin bu en temel iki gereksinimini karşılamasına katkı sağlayarak yalnızlık hissini azaltabilmektedir” dedi.
Hızlı ve kolay erişilebilir destek…
Son olarak “hızlı ve kolay erişilebilir destek” arayışının da bireyleri yapay zekâya yönlendiren gereksinimlerden biri olduğunu söz eden Ömerbaşoğlu, “Birçok kişi münasebette yaşadığı korkuyu çabucak paylaşmak istemekte ancak herkese açılamamaktadır. Arkadaşa açılmak yüksek duygusal yatırım gerektirirken, psikoloğa gitmek hem duygusal hem maddi yatırım gerektirmektedir. Bu noktada yapay zekâ daha erişilebilir, düşük riskli ve düşük maliyetli bir seçenek olarak görülmektedir. Tüm bu noktalardan hareketle, yapay zekâya sorulan ilgi sorularının aslında insanların inanç, anlaşılma, yargısız dinlenme, meçhullükten kurtulma ve takviye alma muhtaçlıklarının bir yansıması olduğu söylenebilir” dedi.
Yapay zekanın teklifleri gerçek değerlendirilmeli
Yapay zeka tarafından sunulan tekliflerin yanlışsız bir halde kıymetlendirilmesi gerektiğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Özünde yapay zekadan fikir alınmasında bir sakınca olmamakla birlikte bireyin, yapay zekâ tarafından sunulan tekliflerin kendi varoluşuna uygunluğunu değerlendirebilme marifetinin seviyesi kritik ehemmiyet taşımaktadır” dedi.
Uzmana başvurulmalı ve dayanak alınmalı
İkili alakalarda yaşanan problemlerin tahlilinde kişinin kendini, eşini ya da partnerini tanımasının değerli olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, yapay zekadan alınan tekliflerin kısa vadeli dayanak, bir ilkyardım olarak değerlendirilebileceğini yaşanan problemlere yönelik kalıcı ve uzun vadeli tahliller oluşturmak için çift terapisi konusunda uzmanlaşmış psikolog ya da psikiyatristlerden takviye alınması gerektiğini söyledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
