Milletlerarası danışmanlık, kontrol, garanti, strateji, kurumsal finansman ve vergi hizmetleri şirketi EY, Girişimcilik Barometresi 2025’i yayımladı. Araştırma; teşebbüslerin, start-up’ların ve çeşitli dallardaki özel işletme sahiplerinin görüşleri alınarak Türkiye’nin de dahil olduğu Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa bölgesindeki 16 ülkeden birçok girişimcinin iştirakiyle gerçekleştirildi. Araştırma, girişimciliğin genel ekonomik ortamdaki mevcut durumunu tahlil ederek, bölgesel eğilimleri vurgulamayı ve paydaşlara yarar sağlayabilecek içgörüler sunmayı amaçlıyor.
İnovasyon, stratejilerde ve süreçlerde bir gelişim aracı olarak öne çıkıyor
Girişimcilik Barometresi 2025 sonuçlarına göre Türkiye’deki teşebbüsçüler, önümüzdeki 12 ay içinde inovasyona odaklanacağını belirtiyor. Anket iştirakçilerinin %51’i organizasyonel inovasyona, %49’u süreç inovasyonuna ve tekrar %49’u stratejik ve pazarlama inovasyonuna odaklanmayı planlıyor. Eser inovasyonuna yönelenlerin oranının (%44) öteki inovasyon alanlarına nazaran daha düşük düzeyde kaldığı görülüyor. Bu durum, Türkiye’deki girişimcilerin öncelikle mevcut organizasyonel yapılarını ve iş süreçlerini daha verimli hale getirmeyi, akabinde pazarlama ve satış kanallarını güçlendirmeyi hedeflediklerini gösteriyor.
Türkiye’de strateji ve pazarlama inovasyonuna (%49) yönelik Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa bölgesine kıyasla (%38) daha güçlü bir eğilim gözlemleniyor. Fakat eser inovasyonu konusunda bölge genelinin eğilimi %53 olurken, Türkiye’de bu oranın %44 olduğu görülüyor. Bu da Türkiye’deki girişimcilerin yeni eser yahut hizmet geliştirme konusunda daha temkinli davrandığını ortaya koyuyor.
Girişimciler, AI uygulamaları konusunda kararlı görünüyor
Araştırmaya nazaran; Türkiye’deki girişimcilerin dijital dönüşüm konusunda, son 12 ayda kayda paha bir artış gösterdiği, anket iştirakçilerinin büyük bir kısmının dijital araçlara olan yatırımlarını artırdığı ve iş süreçlerine bu teknolojileri entegre ettiği görülüyor. Araştırmada, Türkiye’de AI kullanım oranının %74 ile bölge geneli ortalaması olan %61’in üzerinde yer alması dikkat çekiyor.
Türkiye’deki anket iştirakçilerinin %76’sı, AI kullanımının operasyonel verimliliği ve üretkenliği kıymetli ölçüde artırmasını beklerken, bölge genelinde bu oranın %68 olduğu görülüyor. Ayrıyeten iştirakçilerin %62’si, yapay zekânın yanılgı oranlarını azaltacağına ve kalite denetim süreçlerini iyileştireceğine inanırken; %52’si, karar verme süreçlerinin hızlanacağını; %45’i ise rutin vazifelerin otomasyonu sayesinde iş gücü maliyetlerinde azalma yaşanacağını öngörüyor. Birebir vakitte %59’u AI’ı data analitiğinde, %45’i süreç otomasyonunda kullanırken; müşteri dayanak hizmetlerinde ve pazarlama optimizasyonunda kullanımın %34 oranında olduğu görülüyor. Öteki yandan iştirakçilerin %48’i hassas bilgilere yetkisiz erişim ve yasal çerçevenin belirsizliğinden de kaygı duyuyor. Bu durum, girişimcilerin stratejik kararlarını şekillendiriyor.
Girişimciler, yatırım ve finansman konusunda temkinli bir tavır sergiliyor
Türkiye’deki teşebbüsçüler, yatırım stratejilerini şekillendirirken önceliklerini dijital dönüşüm ve operasyonel verimlilik üzerine kuruyor; ekonomik belirsizliklere karşı öz kaynaklara dayalı bir finansman modeli benimsiyor. Önümüzdeki 12 ay içinde yapılması planlanan yatırımların başında %65 oranıyla BT sistemleri ve yazılım güncellemeleri yer alırken; bunu %44 ile süreç otomasyon teknolojileri, %35 ile online satış platformlarının geliştirilmesi ve %33 ile ekipman ya da makine yatırımları takip ediyor. Yeni tesis suramı sadece %19’luk bir kesim tarafından planlanırken, yatırım planlamayanların oranının %14 olduğu görülüyor. Yatırım kararlarını etkileyen en değerli faktörler ortasında ise ekonomik riskler (%60) geliyor. Faiz oranlarındaki artış ve olumsuz kredi şartları da %49 oranında yatırım iştahını sınırlayan ögeler ortasında yer alıyor. Bunun yanı sıra, finansal kaynaklara erişim zorluğu (%44), yatırım fırsatı eksikliği (%26) ve geri dönüş kaygısı (%21) üzere etkenler de girişimcilerin risk algısını şekillendiriyor.
Bölge geneliyle kıyaslandığında Türkiye, %58’e karşı %65 oranında BT yatırımlarında daha kararlı bir görünüm çiziyor. Lakin regülasyon ve siyasi belirsizliğin Türkiye’de, bölge geneline kıyasla %37’e karşı %53 oranında daha yüksek olduğu görülüyor.
İş gücü idaresi ve gelişimi için stratejik yaklaşımlar gerekiyor
Araştırma datalarına nazaran, Türkiye’deki girişimcilerin %44’ü önümüzdeki 12 ayda tam vakitli çalışan alımı planlıyor, %42’si mevcut kadroyu muhafazayı tercih ediyor. İşe alım sürecinde karşılaşılan en kıymetli zorlukların başında da rekabetçi maaş ve yan haklar sunmak (%56), gerekli maharetlere sahip aday bulmak (%53), tecrübeli aday eksikliği (%49), aday beklentilerini karşılamak (%30) yer alıyor. İş gücünün idaresi açısından ise girişimcilerin %58’i yetenekleri çekme ve elde tutmanın en büyük zorluk olduğunu belirtiyor. Bunu, %53 oranıyla çalışan bağlılığını ve kurum kültürünü sürdürme, rekabetçi maaş ve yan haklar sunarken iş gücü maliyetlerini denetim altında tutma mecburiliği takip ediyor.
Bölge geneline kıyasla, Türkiye’de nitelikli iş gücü bulma sıkıntısının %46’ya karşı %58 oranında; iş gücü maliyetlerinin de %44’e karşı %53 olarak daha yüksek olduğu görülüyor. Türkiye’de teşebbüsçüler daha çok maaş rekabetiyle baş etmeye çalışırken, bölge genelinde marifet temelli işe alım problemlerinin daha yaygın olduğu görülüyor.
Yakın vadede şirket satışlarının gündemde olması öngörülüyor
Araştırmaya nazaran; Türkiye’deki girişimcilerin yalnızca %12’si şirketinin bir kısmını önümüzdeki 12 ay içinde satma konusunda “çok muhtemel” cevabını verirken, %42’si bunu “biraz olası” olarak belirtiyor. Fakat neredeyse yarısının (%47’sinin) gündemlerinde şirket satışı konusunun bulunmadığı görülüyor. Girişimcilerin gelecekteki idare zamanı seçeneklerine bakıldığında, iştirakçilerin %60’ı şirketlerini öbür bir şirkete satmayı kıymetlendiriyor; bu oranın bölge genelindeki %38’lik ortalamadan yüksek olduğu, Türkiye’deki girişimcilerin stratejik iştirakler ya da şirket birleşmeleri yoluyla büyüme ve sinerji yaratma motivasyonuna sahip olduğunu gösteriyor. Tıpkı vakitte %37’lik bir kesim yatırım fonuna satış opsiyonunu değerlendirirken, %30’u halka arzı muhtemel bir planlama seçeneği olarak görüyor.
Araştırma sonuçları bölge geneliyle karşılaştırıldığında, Türkiye’deki girişimcilerin %22’ye karşı 35 daha yüksek oranda, 1-4 yıl içinde şirketini satmayı düşündüğü görülüyor. Bu da Türkiye’de, daha yakın vadeli bir şirket satışına odaklanıldığını ortaya koyuyor.
Girişimcilik ekosistemi, ekonomik belirsizlik ve finansmana erişim eksikliği üzere zorluklarla baskılanıyor
Araştırma bilgileri; Türkiye’de girişimciliğin büyük ölçüde ekonomik belirsizlik, finansmana erişim zorluğu ve yetenek açığı üzere yapısal sıkıntılardan etkilendiğini gösteriyor. Anket iştirakçilerinin %51’i teşebbüsçüler için mevcut iş ortamını olumsuz olarak değerlendirirken, %33’lük bir kesim şartları olumlu buluyor, %14 ise nötr yaklaşıyor. Bölge geneline bakıldığında, Türkiye’de iş ortamını olumlu bulanların oranının (%34) %24’e karşı daha yüksek olduğu görülüyor. Öte yandan Türkiye’deki iştirakçilerin %37’si lokal düzenlemelerin kimi zorluklar barındırdığını lakin tıpkı vakitte inovasyon için fırsatlar sunduğunu belirtirken, %30’luk bir kesim ise bu düzenlemelerin kısıtlayıcı olduğunu ve büyümeyi engellediğini düşünüyor, %28’lik bir küme düzenlemelerin karmaşık yapısı nedeniyle önemli kaynaklar gerektirdiğini ve bu durumun büyümeyi yavaşlattığını tabir ediyor.
Türkiye’de girişimcilerin %70’i ekonomik meçhullüğü en değerli zorluk olarak görürken, bölge genelinde bu oranın %40 olduğu görülüyor. Finansmana erişim (%67) ise ikinci sırada yer alırken, bürokrasi ve düzenleyici karmaşıklık (%40) ve nitelikli iş gücü eksikliği (%37) öbür değerli pürüzler ortasında yer alıyor.
Aile şirketlerinde halefiyet planlamasının öncelikli bir bahis olarak ele alınması gerekiyor
Halefiyet planlamasındaki zorluklar ve sermayeye erişim konusundaki zahmetler, Türkiye’deki aile şirketlerinin sürdürülebilir büyüme konusunda stratejik bir odaklanma gerektiğini gösteriyor. Türkiye’deki aile şirketlerinde ekseriyetle dış danışmanların yer almaması, aile dinamiklerine olan bağlılığı yansıtıyor. Lakin bu, birebir vakitte tesirli nesil geçişlerinin sağlanması için profesyonel rehberliğe duyulan gereksinimi da ön plana çıkıyor. Ek olarak, Türkiye’deki aile şirketleri ortasında finansal sürdürülebilirliği sağlamaya yönelik daha temkinli bir yaklaşımın var olduğunu ortaya koyuyor.
Türkiye’deki aile şirketlerinde, yararların yine yatırılması ise öncelikli bir gaye olarak öne çıkarken, bölgesel olarak bakıldığında bu oranın %57 olduğu görülüyor.
Sonuç olarak, araştırmada girişimcilik ekosisteminin gelişimi için 5 teklif ise; dijital dönüşümün güçlendirilmesi, ekonomik risklerin azaltılması, yetenek açığının giderilmesi, şirket içerisinde inovasyon kültürünün geliştirilmesi ve halefiyet planlamalarının geliştirilmesi olarak sıralanıyor.
EY Türkiye Vergi Kısmı Şirket Ortağı ve İş Geliştirmeden Sorumlu Sektörler Lideri Ateş Konca konuyla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
“EY Girişimcilik Barometresi 2025’te yer alan tüm başlıklar, Türkiye’deki girişimcilik ekosisteminin geleceğe daha güçlü, dirençli ve vizyoner adımlarla ilerlemesi ismine kıymetli bir yol haritası sunuyor. Günümüzde Türkiye’deki teşebbüsçüler için sürdürülebilir muvaffakiyetin, yalnızca düzgün bir fikirle değil, stratejik hazırlık ve güçlü yapı taşlarıyla mümkün olduğu söylenebilir. Şirketlerin operasyonel verimliliği ve müşteri etkileşimini güzelleştirmesi için teknolojik altyapılarını güçlendirmesi gerekiyor. Birebir vakitte yetenek açığını kapatmak, nitelikli iş gücüne ulaşmak ve çalışan bağlılığını artırmak ismine şirketlerin, stratejilerini gözden geçirmesi kıymet taşıyor. Buna ek olarak; ekonomik belirsizlikler karşısında, maliyet idaresi ve alternatif finansman modelleriyle güçlü bir risk idaresi stratejisi geliştirilmesi hayati kıymet taşıyor. Son olarak, deneysel yaklaşımı ve tertip içerisinde inovasyon kültürünün geliştirilmesini teşvik eden girişimcilerin, değişen şartlara karşı daha esnek ve rekabetçi olacağını söylemek mümkün.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
