Yetişkinlikte görülen Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) kişiyi pek çok istikametten etkileyebileceğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kolundan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Dalgınlık ya da unutkanlık diye geçiştirilen kimi meselelerin ardında DEHB olabilir. Yetişkinlikte bile hakikat teşhis ve tedaviyle daha sistemli, verimli ve istikrarlı bir ömür mümkündür” dedi. Araştırmalara nazaran çocuklukta teşhis alan her üç bireyden birinde yetişkinlikte belirtilerin sürdürdüğünü kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Yaş ilerledikçe belirtilerin hali değişebilir. Çocuklarda daha çok hareketlilik göze çarparken, yetişkinlerde dikkatsizlik, vakit idaresinde zorluk, plansızlık ve dağınıklık ön plana çıkabilir” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kolundan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, yetişkinlerde görülen Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tesirleri ve tedavilerine ait değerlendirmede bulundu.
DEHB’li beyin farklı halde reaksiyon veriyor
DEHB’yi “beynin dikkat, planlama, dürtü denetimi ve hareket düzenleme düzeneklerini etkileyen süreğen bir nöropsikiyatrik bozukluk” olarak tanımlayan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Bu bireylerdeki durum nöroçeşitliliğe (neurodivergent) bağlıdır. Nörotipik şahıslarla karşılaştırıldığında DEHB’li bireylerin iki ana beyin bölgesinde farklılıklar vardır: frontal lob ve bazal gangliyonlar. Frontal lob, yönetici fonksiyonlar, dikkat, karar verme ve dürtü denetiminde kıymetli bir rol oynarken, bazal gangliyonlar ödül sürece ve hareket için hayati ehemmiyet taşır. DEHB’li kişi, bir vazife üzerinde çalışırken nörotipik bir beyinden daha farklı formda reaksiyon verir” dedi.
Yetişkinlikte görülen DEHB, pek çok istikametiyle etkileyebiliyor
Yetişkinlikte görülen DEHB’nin kişiyi pek çok tarafıyla etkileyebileceğini tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Çoğu vakit belirtiler çocukluk çağında başlar fakat tesirleri ömür uzunluğu sürebilir. Yalnızca ders çalışmayı ya da okul muvaffakiyetini değil; iş, toplumsal hayat, bağlantılar ve günlük misyonlar üzere birçok alanı tesirler. Yüklü olarak dikkatsizliğin görüldüğü tip ve yüklü olarak hiperaktif /dürtüsel tip olarak iki farklı tipte görülebilir. Bu nedenle her DEHB hadisesi birbirinin tıpkı şikayetlerle başvurmayabilir” diye konuştu.
Yaş ilerledikçe belirtilerin formu değişebiliyor
DEHB’nin yalnızca çocukluk devriyle hudutlu olmadığını, yetişkinlikte de görülebildiğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Araştırmalar, çocuklukta teşhis alan her üç şahıstan birinin yetişkinlikte de belirtilerini sürdürdüğünü gösteriyor. Yaş ilerledikçe belirtilerin formu değişebilir. Çocuklarda daha çok hareketlilik göze çarparken, yetişkinlerde dikkatsizlik, vakit idaresinde zorluk, plansızlık ve dağınıklık ön plana çıkabilir. Çocukluktan bu yana uzun yıllar DEHB belirtileri ile yaşayan yetişkinler, bu belirtilerle baş etmek için formüller bulabilir ve aldıkları tedbirler ile işlevselliklerini koruyabilirler, örneğin eşyalarını sık sık bir yerlerde unutan birisinin odadan çıkmadan evvel masada neler olduğunu denetim etmeyi alışkanlık haline getirmesi üzere. Ama yetişkin DEHB hadiselerinde şahısların aldığı tüm bu tedbirlere karşın günlük hayatlarını etkileyecek seviyede sıkıntılar yaşadıklarını görmekteyiz” dedi.
Ailede DEHB hikayesi, riski artırıyor
DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlığın kıymetli bir rol oynadığını kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Ailede DEHB hikayesi bulunması riski artırır. Ayrıyeten beyin kimyasındaki farklılıklar, gebelik ve doğum sırasındaki birtakım risk faktörleri, çocukken kurşun üzere toksinlere maruz kalmak üzere erken çocukluk periyodundaki olumsuz çevresel şartlar da tesirli olabilir. Eski binalarda daha sık rastlanan boyalarda ya da borularda yer alan kurşunun çocukta DEHB riskini artırdığı gösterilmiştir. Annenin gebelikte sigara, alkol ya da husus kullanımının çocukta DEHB riskini artırır. Erken doğum ve düşük doğum tartısı da DEHB riskini artıran faktörlerdendir” dedi.
Çocukluk devrinde belirtiler başlıyor
DEHB’nin ekseriyetle çocuklukta başladığını lakin birtakım şahıslarda belirtilerin çocuklukta fark edilmediği yahut hafif seyrettiği için teşhis konulmadığını söz eden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Yetişkinlikte artan sorumluluklar, iş ve aile ömrünün getirdiği gerilim, bu belirtileri daha görünür hale getirebilir. Yani ‘sonradan ortaya çıktı’ üzere görünse de birden fazla vakit kökeni çocukluğa dayanır, kronik bir bozukluktur” dedi.
Bu belirtilere dikkat!
Yetişkinlerde görülen DEHB belirtilerinin kişinin hayatında olumsuz tesirleri olabileceğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, bu belirtileri şöyle sıraladı:
-Başlanan işleri tamamlayamama
-Toplantılarda yahut konuşmalarda dikkat kaybı
-Zaman idaresinde güçlük
-Organizasyon hünerlerinde yetersizlik, plan yapamama
-Dürtüsel kararlar alma, öfke patlamaları
-Dürtüsellik fizikî olarak tehlikeli etkinliklere girişme, sırasını bekleyememe, oburlarının konuşmalarını bölmeyi içerebilir. Dürtüsel davranış kişilerarası münasebetlerde sıkıntılara, tartışmalara neden olabilir. DEHB olguları mükafatların gecikmesine dayanamazlar ve dürtüsel davranışlarla kısa devirdeki mükafatları uzun periyottaki daha büyük ödüllere tercih ederler.
-Sık eşya kaybetme, unutkanlık
-Trafikte riskli davranışlar
-İlişkilerde gerginlik ve çatışma
-Kontrolsüz alışveriş yapma, dürtüselliğin bir belirtisi olarak görülebilir.
İlişkilerde sıkıntılara yol açabilir
DEHB’nin tedavi edilmediğinde kişinin ömrünü olumsuz istikamette etkileyebileceği ihtarında bulunan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Kişinin iş verimliliğini düşürebilir, bağlarda sıkıntılara yol açabilir. Sık iş değiştirme, maddi meseleler, düşük özgüven, dert ve depresyon üzere ek ruhsal sorunlarla sonuçlanabilir. Birtakım bireylerde süratli araç kullanma ve husus kullanımı üzere riskli davranışlar daha sık görülür” dedi.
Dalgınlık ya da unutkanlık diye geçiştirilmemeli
Yetişkinlerde DEHB’nin tedavi edilebileceğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, gerçek teşhis ve tedaviyle verimli ve istikrarlı hayatın mümkün olabileceğini belirterek kelamlarını şöyle tamamladı: “Tedavi yaklaşımı ekseriyetle iki ana ayağa dayanır: İlaç tedavisi ve psikoterapi. İlaçlar dikkati toplama, dürtü denetimini artırma ve hiperaktiviteyi azaltma konusunda tesirlidir. Psikoterapi ise bilhassa vakit idaresi, planlama, sorun çözme ve duygusal düzenleme marifetlerini geliştirmeye yardımcı olur. Erken teşhis ve gerçek tedavi ile hayat kalitesi bariz halde güzelleşebilir. ‘Dalgınlık’ ya da ‘unutkanlık’ diye geçiştirilen birtakım meselelerin ardında DEHB olabilir. Yetişkinlikte bile gerçek teşhis ve tedaviyle daha tertipli, verimli ve istikrarlı bir ömür mümkündür.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
