İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kültürpark’taki tarihi Göl Gazinosu’nu İzmir Mutfak Müzesi’ne dönüştürüyor. Lider Dr. Cemil Tugay’ın önerisiyle başlayan çalışmaların, 11 kişilik bilim surasıyla devam ettiğini anlatan müze küratörü Nejat Yentürk, “Hâlihazırda üç değerli koleksiyoncunun binlerce eser bağışıyla mutfak kültürümüze dair eşsiz bir arşiv oluşturmanın birinci adımlarını attık” dedi. Yentürk’ün, “Türkiye’nin en büyüğü, dünyanın ise sayılı” gastronomi müzeleri ortasında yer alacağını belirttiği müzenin tanıtım standı, 29 Ağustos-9 Eylül’de 94. İzmir Enternasyonal Fuarı’nda açılacak.
İzmir Fuarı’nın mesken sahibi Kültürpark, manasına yakışan bir müzeyle dünyaya açılmaya hazırlanıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir Mutfak Müzesi’ni eski Göl Gazinosu binasında hayata geçiriyor. 1953 yılında açılan, fuar periyodunda en ünlü assolistlerin sahneye çıktığı, seçkin konukları ağırlayan yerin köklerinden aldığı güçle yenilenen kimliği, tekrar bir fuar periyodunda tanıtılacak. Aslına uygun formda yine inşa edilerek müze olmaya hazırlanan binada çalışmalar devam ederken tanıtım standı, 29 Ağustos-9 Eylül’de 94. İzmir Enternasyonal Fuarı kapsamında açılacak.
“Bir kültürel seferberlik”
Kentin ve bölgenin mutfak mirasını erişilebilir kılma muhtaçlığı yıllardır duyulan bu müzeyi İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Dr. Cemil Tugay’ın desteğiyle hayata geçirdiklerini vurgulayan İzmir Mutfak Müzesi Küratörü Nejat Yentürk, “Türkiye’de birinci defa bir metropolde, yalnızca kentin değil, bu coğrafyanın gastronomisini anlatacak, belgeleyecek müze muhtaçlığı, yıllardır lisana getiriliyordu. Cemil Tugay’ın başkanlığında hayata geçirme fırsatı yakaladık. Müjde niteliğinde bir iş. İzmir’e paha katacak. Bahse dar bir yerellikle yaklaşmıyoruz, geniş coğrafyamızın esaslı mutfak kültürünü ele alıyoruz. Çok varlıklı bir koleksiyonla dünyaya bir müze armağan ediyoruz. Yüzölçümü olarak Türkiye’deki en büyük, dünyada ise sayılı mutfak müzelerinden olacak” dedi.
Göl Gazinosu’nun kapalı alanının müzeye tahsis edildiğini, terasın da tıpkı isimle bistro olarak işletileceğini belirten Yentürk, kelamlarına şöyle devam etti: “İzmir Mutfak Müzesi, kentimizin gastro turizmde cazibe merkezi olma potansiyelini güçlendirecektir. Bu eşsiz projeyle İzmir, varlıklı mutfak mirasını geleceğe taşımakla kalmayacak, mutfağımızın sürdürülebilirliğine dair farkındalık yaratan güçlü bir merkez kazanacaktır. İzmir Mutfak Müzesi; iklim krizi, kuraklık tehlikesi, sağlıklı besine erişim, lokal üretimin teşviki ve gastronomik çeşitliliğin korunması üzere alanlara eğilecektir. Mahallî mutfağımızı savunurken geleceğin sofralarını şekillendiren referans noktası olacaktır.”
Şerbet güğümü ve kahve kültürü
Araştırmacı, müellif, koleksiyoner Yentürk, “İhtiyacı karşılayacak genişlikte bir binayı, müze anlatısını inşa edecek koleksiyonları ve projeye dört elle sarılan bilim şurasını İzmir’de buluşturmak üzere tarihi bir fırsatı yakaladık” derken 11 kişilik bilim şurasının genişleyeceğini söyledi. “Ülkemizin önde gelen mutfak tarihi koleksiyoncularının bağışlarıyla yola çıkıyoruz. Ben, Priscilla Mary Işın ve Gökçen Adar, çok büyük bağışlarda bulunduk. Öbür koleksiyonculardan ve İzmirlilerden bağış ve süreksiz sergileme için eser kabulüne başladık. Binlerce kesimlik koleksiyonumuz süratle genişliyor” diyen Yentürk, İzmir mutfağının, kentin tarih boyunca sahip olduğu özgün demografisi, ziraî üretimi, ticaret temasları, endüstrileşmesi ve aldığı göçlerle geliştiğini belirtti. Kentte gastronomi alanında pek çok unsur imza atıldığını, müzede bunların da yer alacağını anlatan Yentürk’ün dikkat çektiği modüller ortasında, İzmir doğumlu şerbet güğümü var: “Osmanlı’da sırtta taşınan şerbet güğümü, İzmir’de icat edildi, Kudüs’ten Saraybosna’ya kadar yayıldı. Literatürdeki ismi da İzmir şerbet güğümü. Kimi şekerleme çeşitlerini Batı’ya kazandıran İstanbul ve İzmir’dir. Tahin helvası, şekerlemeler, şuruplu tatlılar, sütlü tatlılar… Dünyaya tatlı kültürünü armağan eden coğrafyanın mirasçısıyız. Müzede şekercilik ve tatlıcılık alanında eşsiz bir koleksiyona sahibiz.”
Kahveyi dünyaya Osmanlı yaşayışının armağan ettiğini, Avrupa’daki birinci kahvehaneyi ise 1651’de Londra’da İzmirli Pasqua Rose’nin açtığını, bu kişinin Paşa İstek isminde bir Müslüman olduğunu öne sürenler de bulunduğunu söyleyen Yentürk, “Müzede kebap dükkânından kahvehaneye kadar birçok yer canlandırılacak. Çok esaslı bir ikram ve konuk ağırlama kültürüne sahibiz. Bunun bir lüksü mevcut. Bohemya kristalleri, Beykoz camları, billurlar, gümüş kadrolar, gümüş kaşıklar, narin kahve kadroları çabucak her konutta yaşatılıyor” dedi. Yemek hazırlama, pişirme, sofra ve sunum gereçlerinin yanı sıra kentin besin endüstrinin sergileneceğini, müzeleri eğitim kurumu olarak gördüklerini belirten Yentürk, bilimsel müze yaklaşımından kelam etti: “Söyleşiler yapacağımız küçük amfiteatrımız; süreksiz stantlar ve interaktif etkinliklerimiz olacak. Güçlü bir birikimin mirasçısı olduğumuzu genç jenerasyonlara, gastronomi aktörlerine ve turistlere anlatacağız. Kimi tarifler bin-iki bin yıldır, hatta birinci günkü ismiyle yaşıyor, bunları ele alacağız.”
“Döner kebabı, Kemeraltı’nda ortaya çıktı”
Türk mutfağının dünyadaki yükü ve İzmir’in rolü, müze kurgusunda büyük değer taşıyor. “Mezopotamya’dan Balkanlara uzanan geniş coğrafya, asırlarca mutfak kültürlerinin iç içe fevkalâde zenginlik oluşturduğu bir medeniyet havzası. Bu kadar çok yemek tanımının listelenebileceği öteki coğrafya bulamazsınız. İzmir de özgün tarifler meydana getirmiş” diyen Yentürk, döner kebabın İzmir’den yayıldığını hatırlattı: “İzmir, dünyaya tarifler armağan etti. En meşhuru döner kebabı. Bu bir çarşı buluşudur, Kemeraltı’nda şekillenmiştir. Cağ kebabının türevidir. Yatay şişte pişirilirken yağı kömüre damlar ve çok duman çıkarır, bacalı ocağa gereksinim duyar. Az duman çıkarmanın tek yolu, şişi dik hale getirmektir. En erken tarihli tanıklıklar bu kebabın adresi olarak Kemeraltı Çarşısı’nı işaret ediyor. 19. yüzyılda tek bir ismi var; İzmir kebabı. Almanya’nın bile üzerinde hak tez ettiği bu yemeği artık sahiplenmeliyiz. Müzede en güçlü formda sergilenecek.”
İEF’de “teaser sergi”
94. İEF devrinde Göl Gazinosu’nun fuayesinde düzenlenecek bir ön stantla müzenin içeriğinden seçmelerin yer alacağını söyleyen Yentürk, “Teaser stant ismini verdik, tadımlık bir meraklandırma sergisi” dedi.
Bilim Kurulu kimlerden oluşuyor?
Müze fikrinde yola birlikte çıktıkları, lakin yakın vakitte kaybettiğimiz Serdar Çelenk, Burçin Kipman ve Prof. Dr. Eren Akçiçek’i hürmetle anan Yentürk, “Keşke hayatta olsalardı, hayalimizi gerçekleştirdiğimizi görebilselerdi” dedi. Bilim kurulu; Priscilla Mary Işın, Prof. Dr. Arif Bilgin, Gökçen Adar, Gonca Tokuz, Nihal Kadıoğlu Çelik, Aycan Hasırcılar, Prof. Dr. Seda Genç, Ahmet Örs, Osman Serim, Ayfer Yavi ve Nejat Yentürk’ten oluşuyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
