Üsküdar Üniversitesi AR-GE ve Yenilikçi Siyasetleri Yöneticisi ve İş Sıhhati ve Güvenliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Müge Ensari Özay, kentsel dönüşüm projelerinde bina yıkımlarının etraf ve halk sıhhati üzerindeki potansiyel önemli tesirleri hakkında değerli ihtarlarda bulundu.
Bina yıkım tozları asbest ve ağır metaller içerebiliyor
Kentsel dönüşümün, kentlerin dirençliliğini artırma ve çağdaş altyapılar oluşturma maksadıyla yürütülen bir süreç olduğunu kaydeden Doç. Dr. Müge Ensari Özay, “Ancak bu dönüşümün en değerli evrelerinden biri olan bina yıkımları, bilimsel metodoloji ve titizlikle ele alınmadığı takdirde, halk sıhhati ve etraf için önemli riskler içermektedir. Yıkım faaliyetleri, binanın yapısına bağlı olarak çeşitli tehlikeli unsurların atmosfere karışmasına neden olabilir. Bu tehlikeler, bilhassa eski yapılarda yaygın olarak kullanılan gereçlerden kaynaklanmaktadır. Yıkım tozları, organik ve inorganik hususların bir karışımını içerir. Bu kapsamda asbest, ağır metaller, kristalin silika ve radyasyon esas tehlikelerdir.” dedi.
1980’lerden evvel inşa edilen binalarda asbest tehlikesi!
Doç. Dr. Müge Ensari Özay, yıkımlar sırasında ortaya çıkabilecek tehlikeli unsurları ve sıhhat üzerindeki tesirlerini ayrıntılandırarak, şunları kaydetti:
“Asbest: 1980’lerden evvel inşa edilen binalarda yalıtım, çatı kaplama ve boru gereçlerinde yaygın olarak kullanılan lifli bir mineraldir. Havaya karışan asbest lifleri, solunduğunda akciğer kanseri, mezotelyoma (akciğer zarı kanseri) ve asbestoz üzere ölümcül hastalıklara yol açabilen Küme 1 kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.
Ağır Metaller: Eski boyalarda, borularda ve endüstriyel ekipmanlarda bulunan kurşun ve kadmiyum üzere ağır metaller, yıkım sırasında toz partikülleriyle birlikte hür kalabilir. Bu metaller hudut sistemi, böbrekler ve öbür organlar üzerinde toksik tesirlere neden olur.
Kristalin Silika (SiO2): Beton, tuğla ve taş üzere yapı gereçlerinin parçalanmasıyla ortaya çıkan tozun değerli bir bileşenidir. Kâfi tedbir alınmadığında silika tozuna maruziyet, silikoz üzere kalıcı ve tedavisi olmayan akciğer hastalıklarına neden olur.
Radyasyon: Bazı eski binalarda kullanılan materyallerde doğal olarak oluşan radyoaktif elementler (örneğin uranyum) yahut özel tıbbi ya da endüstriyel tesislerdeki radyasyon kaynakları, yıkım sırasında risk oluşturabilir.”
Kahramanmaraş zelzelesi sonrası kritik tespit: “Solunabilir toz hudut kıymetin 2 katı üstünde!”
Bu tehlikeli unsurların açığa çıkmasının hem yıkım çalışanları hem de etrafta yaşayan halk için akut ve kronik sıhhat sıkıntılarına yol açabileceğini söyleyen Doç. Dr. Müge Ensari Özay, “Yıkım bölgelerinde yapılan ölçümler, bilhassa solunabilir toz konsantrasyonlarının çok yüksek düzeylere ulaştığını göstermektedir. Örneğin, Kahramanmaraş sarsıntı sonrası Üsküdar Üniversitesi İş Sıhhati ve Güvenliği Kısmı olarak gerçekleştirdiğimiz TÜBİTAK projesi araştırmasında enkaz kaldırma çalışmalarında, solunabilir tozun ortalama konsantrasyonu hudut pahanın 2 katının üstünde olduğu tespit edilmiştir.” diye konuştu.
İşçilerde akciğer kanseri üzere ölümcül hastalıklara yol açabilir
İşçilerin tehlikeli hususlara direkt ve en ağır maruz kalan küme olduğunu belirten Doç. Dr. Müge Ensari Özay, “Akut maruziyet, teneffüs yolu tahrişleri, alerjik tepkiler ve cilt sorunları üzere meselelere neden olurken, kronik ve yüksek düzeyli maruziyet; asbestoz, silikoz, akciğer kanseri ve mezotelyoma üzere uzun vadede gelişen, ölümcül meslek hastalıklarına yol açabilir. Hastalığın ilerleme suratı, tozlu ortamda geçirilen müddet, partikül büyüklüğü ve ortamın kapalı yahut açık olması üzere faktörlere nazaran değişmektedir.” biçiminde konuştu.
Çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olan bireylere dikkat
Rüzgarla yayılan toz ve toksik hususların, yıkım alanına yakın bölgelerde yaşayan halk için de önemli riskler oluşturduğunu tabir eden Doç. Dr. Müge Ensari Özay, “Çevrede yaşayan halk için risklere bakıldığında, rüzgarla yayılan toz ve toksik unsurlar, yıkım alanına yakın bölgelerde yaşayan halk için de önemli riskler oluşturur. Partikül büyüklüğü azaldıkça, tozun havada asılı kalma mühleti artar ve daha uzun aralıklara taşınabilir. Bu durum, teneffüs yolu hastalıklarını (astım ve bronşit), alerjileri ve genel toksik maruziyeti tetikleyebilir. Bilhassa çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olan bireyler bu risklere karşı daha hassastır.” dedi.
Riskleri en aza indirmenin yolları neler?
Doç. Dr. Müge Ensari Özay, bu riskleri en aza indirmek için bilimsel ve yasal standartlara uygun bir yaklaşımın koşul olduğunu lisana getirerek, alınması gereken tedbirleri şöyle sıraladı:
“Ön tahlil yapılmalı. Yıkım öncesinde, binada potansiyel tehlikeli hususların (asbest, kurşun vb.) varlığı uzmanlar tarafından belirlenmelidir. Tehlikeli hususların sökümü, tecrübeli ve sertifikalı gruplar tarafından, toz yayılımını engelleyecek biçimde, özel ekipmanlar kullanılarak yapılmalıdır. Toz denetimi için yıkım alanında su püskürtme ve nemlendirme üzere toz bastırma usullerinin daima olarak uygulanması, partiküllerin havaya karışmasını önlemede kritik bir değere sahiptir.
İşçiler, maske (filtreli), hami tulum, eldiven ve gözlük üzere uygun (Kişisel Esirgeyici Ekipman) KKD’leri kesinlikle kullanmalıdır. Yıkım çalışmalarında uygulanan etraf ve iş sıhhati kontrolleri, ulusal ve milletlerarası mevzuatlara uygun olarak gerçekleştirilmelidir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
