Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, solaklığın beyin işleyişi, genetik ve çevresel faktörlerle bağlantısı, nörogelişimsel tesirleri, yaratıcılık ve zeka ile teması hakkında bilgi verdi.
El tercihi doğuştan gelen, genetik ve çevresel etkenlerle şekillenen bir özellik!
El tercihinin doğuştan gelen, büyük oranda beynin işleyişine bağlı bir özellik olduğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Beynimizin motor komutları veren kısımları, bilhassa de karşı beyin yarımküresiyle çalışan motor korteks, hangi elimizi baskın kullandığımızı belirler.” dedi.
Sağ elini kullananların motor sisteminin ekseriyetle sol beyin yarımküresiyle daha etkin çalışırken, solaklarda bu durumun çoğunlukla karşıtı olduğunu aktaran Alp, “Solaklık genetik faktörlerden de etkilenir. Ailede solak bireylerin bulunması, çocuğun da solak olma ihtimalini artırır. Lakin bu transfer matematiksel olarak öngörülebilir bir halde gerçekleşmez. Genetik yatkınlık kadar, çevresel etkenler ve hatta doğum öncesi gelişim süreci de belirleyicidir. Yani bir çocuk, genetik olarak solaklığa eğilimli olabilir, fakat çevresel baskılar ya da nörogelişimsel faktörler onun sağ el kullanmasını da şekillendirebilir.” formunda konuştu.
Solaklarda lisan fonksiyonları daha esnek dağılıyor!
Beynimizin bedenin karşı tarafını denetim ettiğini hatırlatan Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Dolayısıyla solak bir birey yazı yazarken ya da bir işi sol eliyle yaparken, beyninin sağ yarımküresi daha ağır çalışır. Ama işin değişik yanı şu, solak bireylerin beyin yapısında, bilhassa sağ ve sol beyin yarımküreleri ortasındaki bağlantısı sağlayan ‘korpus kallozum’ üzere kimi yapılarda daha fazla temas gözlemlenmiştir.” dedi.
Dil üzere karmaşık fonksiyonlarda, sağlak bireylerde çoklukla sol beyefendisinin daha baskın olduğunu kaydeden Alp, solaklarda ise bu dağılımın daha esnek olduğunu, birtakım solakların lisanı sağ beyinle işlediğini, kimilerinin ise her iki beyni birlikte kullandıklarını vurguladı. Alp, bu esnekliğin, onların farklı bilişsel stratejiler geliştirmesine de imkan tanıyabildiğini aktardı.
Solak bireylerin genel zeka seviyesi yahut öğrenme hünerlerinde besbelli bir fark yok!
Solak bireylerin genel zeka seviyesi yahut öğrenme hünerlerinde bariz bir fark olmadığına dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ancak beynin bilgiyi sürece biçimindeki farklılıklar nedeniyle, vakit zaman birtakım avantajlar yahut farklı yollar izlenebilir. Örneğin solak bireyler kimi misyonlarda daha üretken, daha farklı düşünebilen bireyler olarak tanımlanır. Bu, beynin iki yarımküresi ortasındaki daha istikrarlı ya da farklı irtibat yollarından kaynaklanıyor olabilir. Kimi araştırmalar, solakların uzamsal maharetlerde, örneğin harita okuma ya da hal tanımada daha başarılı olabileceğini öne sürüyor. Lakin bunlar tüm solaklar için geçerli genel kurallar değildir; ferdi farklılıklar her vakit ön plandadır.”
Nörolojik hastalıklarda solaklık, tek başına bir risk faktörü değil!
Solak bireylerde birtakım nörolojik hastalıklara yatkınlığın daha fazla olup olmadığı konusunda bilimsel tartışmaların devam ettiğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Ancak bazı araştırmalar solaklık ile birtakım nörolojik yahut gelişimsel farklılıklar ortasında bağ olabileceğini gösteriyor.” dedi.
Disleksi, dikkat eksikliği ya da şizofreni üzere meselelerin solak bireylerde biraz daha yüksek oranda rapor edildiğini belirten Alp, “Ancak burada değerli olan şu: Solaklık, tek başına bir risk faktörü değildir. Beyindeki birtakım farklı yapılanmalar, hem solaklığı hem de bu çeşit hastalıklarla bağlantılı olabilecek bilişsel örüntüleri beraberinde getirebilir. Yani bu, neden-sonuç ilgisi değil, daha çok ‘ortak bir yolun kesişimi’ üzere düşünülebilir.” açıklamasını yaptı.
Çocuğun baskın elini değiştirmeye zorlamak, nörogelişimsel süreçte çeşitli zorluklara yol açabilir!
El tercihinin, doğumdan sonra yavaş yavaş netleşen bir özellik olduğuna işaret eden Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Genellikle 3 ila 6 yaş ortasında baskın el barizleşir. Birtakım çocuklar bu süreçte başlangıçta sol elini daha fazla kullansa da vakitle sağ eli tercih etmeye başlar. Bu dönüşüm bazen doğal gelişimin kesimidir, bazen de çevresel yönlendirmelerle olur.” dedi.
Beynin epeyce esnek bir yapıda olduğunu ve bilhassa çocukluk periyodunda kullanılan elin sinirsel temsili güçlendiğini vurgulayan Alp, şunları söyledi:
“Ancak bu dönüşüm dış baskılarla oluyorsa, örneğin çocuk yazı yazarken sol eliyle yazmak istiyor lakin sağ elle yazmaya zorlanıyorsa, bu durum çocuğun nörogelişimsel sürecinde kimi zorluklara yol açabilir. Bu cins zorlamalar, yazı yazma zahmetlerinden ince motor maharetlerde gerilemeye kadar uzanan çeşitli tesirler yaratabilir. Hatta birtakım durumlarda dikkat dağınıklığı yahut konuşma akıcılığı meseleleri da gözlemlenmiştir.
Ancak burada değerli bir ayrım yapılmalı. Günlük omurdaki kimi alışkanlıklar, örneğin yemek yeme üzere pratik davranışlar, bireyin el tercihi ne olursa olsun vakitle sağ elle de yapılabilir hale gelebilir. Gerçekten, bir davranışın motor seviyede basitçe öğrenilebilmesi ile bireyin baskın motor elini değiştirmek tıpkı şey değildir. El tercihi bir yönelimdir, alışkanlıklar ise öğrenilebilir ve şekillendirilebilir.”
Solaklar daha mı yaratıcı?
Solaklık ile yaratıcılık ya da sanatkârlık ortasında bir alaka olup olmadığı konusunda değinen Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Bilimsel çalışmalarda vakit zaman sol elini kullanan bireylerin sorun çözme yaklaşımlarında yahut sanatsal tabir alanlarında biraz daha farklı yollar izleyebildiği gözlemlenmiş. Bilhassa görsel-uzamsal algı, özgün düşünme stratejileri üzere alanlarda kimi eğilimler kelam konusu olabiliyor. Ancak bu, her solak bireyin sanatla iç içe olduğu ya da kesinlikle farklı düşündüğü manasına gelmiyor.” dedi.
Beynin iki yarımküresi ortasındaki irtibatın solak bireylerde daha esnek olabildiğinin düşünüldüğünü lisana getiren Alp, “Bu da kimi durumlarda olaylara farklı açılardan bakabilmelerine katkı sağlayabilir. Elbette bu her birey için geçerli değil; ferdî yatkınlıklar ve çevresel faktörler burada çok belirleyici. Elhasıl, bu alanda kimi enteresan bulgular var lakin direkt bir sebep-sonuç ilgisi kurmak için elimizde gereğince net data yok.” diyerek kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
