Prof. Dr. Süleyman İrvan: “Afet haberciliğinde yanlış veya eksik bilgi paylaşımı olumsuz etkilere neden olabiliyor”

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Prof. Dr. Süleyman İrvan, özellikle zelzele üzere afet durumlarında medyanın sürat ve doğruluk istikrarını koruyarak toplumsal sorumluluk şuuruyla hareket etmelerinin ehemmiyetine dair açıklamalarda bulundu.

Deprem üzere afetlerde medyanın sorumluluğu daha çok artıyor  

6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde, medyada problemli habercilik pratikleri görüldüğünü hatırlatan Prof. Dr. Süleyman İrvan, “Bu haberler ile toplumsal medya paylaşımları konusunda Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi olarak bir ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ oluşturmuştuk. Bu rehberde de vurguladığımız üzere, zelzele üzere afetlerde medyanın sorumluluğu daha çok artıyor.” dedi.

Bir zelzele meydana geldiğinde insanların bir an evvel ne olup bittiğini öğrenmeye çalıştığını aktaran İrvan, “Bu nedenle medyanın son dakika haberciliğinde hem gereğince süratli olması hem de teyitsiz bilgiler aktarmaması beklenir. Bu ikisi ortasındaki dengeyi kurabildiği oranda medya başarılı olacaktır. Sarsıntı haberciliğinde, ‘haberi süratli ver ancak hakikat ver’ formunda özetleyebileceğimiz bir yayıncılık anlayışını oturtmamız gerekir.” formunda konuştu.

Hız anlayışını teyide dayalı habercilik anlayışıyla değiştirmek kolay değil! 

Doğruluk ve sürat ortasında istikrar kurarken, doğruluktan ödün vermemenin ilkesel olarak kabul edilmesi gerektiğini lisana getiren Prof. Dr. Süleyman İrvan, “Maalesef günümüzde habercilik pratiği büyük oranda toplumsal medya platformları üzerinden yürüyor ve toplumsal medyanın birinci prensibi sürat. Birebir halde, internet üzerinden yayın yapan haber siteleri de sürate dayalı bir yayıncılık anlayışına sahipler. Bu anlayışı, teyide dayalı habercilik anlayışıyla değiştirmek çok kolay değil.” dedi.

Deprem haberlerinde yanlış yahut eksik bilgi paylaşımının toplum üzerinde birçok olumsuz tesiri kelam konusu olduğuna dikkat çeken İrvan, şöyle devam etti:

Yalan haberler medyanın prestijini sarsıyor

“İlk olarak, toplumda dehşet ve paniğe yol açabiliyor. Bunun örneğini Hatay’da gördük. Barajın patladığına ait olarak yayılan bir söylenti halk ortasında paniğe yol açmıştı. İkincisi, kurtarma ve yardım faaliyetlerini sekteye uğratabiliyor. Örneğin kurtarma grupları paniğe kapılıp çalışma yerlerini terk edebiliyorlar ya da takımlar yanlış yerlere yönlendirilebiliyor. Üçüncüsü, toplumun medyaya duyduğu itimadı zedeliyor. Palavra haberler medyanın prestijini sarsıyor.”

Afet anlarında medyada ‘önleyici habercilik’ yapılmalı

Sosyal medyada palavra ve dezenformasyonu tümüyle ortadan kaldırmanın mümkün olmadığına değinen Prof. Dr. Süleyman İrvan, afet vakitlerinde toplumsal medya platformlarına kısıtlama getirmenin de yanlışsız olmadığını vurguladı. Bu uygulamanın olumsuz tesirlerinin de Kahramanmaraş zelzeleleri sırasında görüldüğünü lisana getiren İrvan, “Yapılması gereken, şeffaf bir kriz idaresi gerçekleştirebilmektir. Bu ne demek? Öncelikle yetkili ünitelerden yanlışsız bilgi akışının süratle sağlanması gerekir. Gerçek bilgi akışını sağlamazsanız söylentiler süratle devreye girecektir. Hakikat bilgi akışı da uygun organize olarak sağlanabilir. İkincisi, tıpkı pandemi sürecinde olduğu üzere, zelzele uzmanlarından oluşan bir bilim kurulu oluşturulmalı, medyaya bu şurada yer alan uzmanlar bilgi vermelidir. Her baştan farklı bir ses çıktığında toplum çaresiz kalır. Yurttaşların zelzele anında yapması gerekenler yeterli anlatılmalı, medyada ‘önleyici habercilik’ yapılmalı.” biçiminde konuştu.

Kaynaklar ulaşılabilir olmalı ve gazeteciler sorularına karşılık alabilmeli…

Resmi kaynaklardan teyit edilmemiş bilgiler paylaşmanın zelzele anında kurtarma çalışmalarını olumsuz etkileyebildiğini, halkta paniğe yol açabildiğini kaydeden Prof. Dr. Süleyman İrvan, “Ancak resmi kaynakların da medyaya vakitli ve hakikat bilgi vermesi beklenir. Kaynaklar ulaşılabilir olmalı ve gazeteciler sorularına yanıt alabilmeliler. Türkiye’de maalesef vakit zaman resmi makamların aksilikleri gizleme üzere bir berbat alışkanlığı kelam konusu.” dedi.

Deprem anında ve sonrasında yayın yaparken gazeteciler nelere dikkat etmeli?

Deprem anında ve sonrasında yayın yaparken gazetecilerin dikkat etmesi gereken mevzulara da değinen Prof. Dr. Süleyman İrvan, şunları söyledi:

“Göçük başında yakınlarının enkazdan kurtarılmasını bekleyen beşerlerle konuşurken dikkatli bir lisan kullanılmalı. Depremzedelerle röportaj yaparken ve haberleri aktarırken hassas olunmalı, insani his ve pahalar göz gerisi edilmemeli. Yakınları hala göçük altında olan insanlara mikrofon uzatırken çok dikkatli davranılmalı. Zelzelede hayatını kaybedenlerin imgelerini ve bilhassa de yüzlerini gösteren manzaraları vermekten kaçınılmalı. Zelzeleye ait haberleri verirken, imajlara müzik ekleyerek dramatikleştirmek doğru değildir. Göçük altında bulunan beşerlerle, habercilik uğruna sıhhatlerini tehlikeye atacak biçimde gereksiz temas kurmaya çalışmamak gerekir.”

Reyting uğruna, toplumda infial oluşturacak bir lisan kullanılmamalı!

Deprem anında gazetecilerin şok edici nitelikte imajlar çekebileceklerini tabir eden İrvan, “Ancak bu imajları verirken toplumsal sorumluluk anlayışı ile hareket edilmeli, haber lisanına dikkat edilmelidir. Yalnızca reyting uğruna, bağıra çağıra haber sunmak, ‘şok görüntüler’, ‘gördüklerinize inanamayacaksınız’ üzere toplumda infial oluşturacak bir lisan kullanmak yanlıştır.” diyerek kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı