Türkçe’ye kıyamet harcaması ya da mahrumiyet harcaması olarak çevrilen “Doom spending”, bireylerin olumsuz ruh hallerinden kaçınmak ya da bu durumların tesirini azaltmak için gereksiz alışveriş yapmaları manasına geliyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı, Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hülya Ensari, iş, aile ve toplumsal etraf kaynaklı gerilimlerin bireyleri bir kaçış aracı olarak alışverişe yönlendirebileceğini söyledi. Harcama yapmadan evvel duygusal durumun değerlendirilmesinin bireyin alışverişin altında yatan nedenleri anlamasına yardımcı olacağını belirten Ensari, duygusal farkındalığın, gereksiz harcamaların azaltılmasını sağlayabileceğini kaydetti.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı, Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hülya Ensari, Türkçe’ye kıyamet harcaması ya da mahrumiyet harcaması olarak çevrilen “Doom spending” kavramına ait değerlendirmede bulundu.
Doom spending yani kıyamet harcaması nedir?
“Doom spending” kavramının “Ekonomik belirsizlik yahut şahsî gerilim üzere olumsuz durumlar karşısında, bireylerin denetimsiz yahut gereksiz harcama yapma eğilimlerini tanımladığını belirten Ensari, “İngilizce ‘doom’ sözü, ‘kıyamet’ ya da ‘son’ manasına gelirken, ‘spending’ sözü ‘harcama’ demektir. Hasebiyle ‘Doom spending’, ‘Kıyamet harcaması’ ya da metaforik manada ‘Mahrumiyet harcaması’ olarak Türkçe’ye çevrilebilir. Şahısların olumsuz ruh hallerinden kaçınmak ya da bu durumların tesirini azaltmak için gereksiz alışveriş yapmaları manasına gelir. Şahısların şuurlu yahut bilinçsiz olarak pek nizamlı olmayan duygusal muhtaçlıklarını karşılamak maksadıyla alışveriş aktivitelerine yönelmelerini temsil eder” diye konuştu.
Geçici olarak âlâ hissetmek için yapılıyor
Doom spending’in nedenlerine değinen Ensari, “Global ekonomik kriz ile birlikte bireyler, belirsizliğin tetiklediği gelecek telaşı yaşar. Bugün için gereksiz alışveriş yaparak kendilerini süreksiz olarak âlâ hissetmeye çalışırken; öte yandan gelecekte karşılaşabilecekleri aksiliklere karşı kendilerini teminat altına almak maksadıyla harcamalarını artırabilirler” dedi.
Stresten kaçmanın bir yolu olarak görülebilir
Kıyamet harcamasının nedenlerinden birinin de gerilim ve telaş olduğunu kaydeden Ensari, “İş, aile ve toplumsal etraf kaynaklı gerilimler, bireyleri bir kaçış aracı olarak alışverişe yönlendirebilir. Bu da tekrar süreksiz bir rahatlama sağlar. Duygusal boşluk hissi yahut gerilimle başa çıkma düzeneği olarak, birçok insan alışverişe yönelir. Bu durum, bireylerin kendilerini süreksiz olarak daha güzel hissetmelerine neden olur ve harcama davranışını pekiştirir. Duygusal yeme üzere, bu çeşit harcamalar da bireylerin gerilimle baş etme usullerinden biri haline gelebilir” diye konuştu.
Çevrimiçi alışveriş ve toplumsal medya tesirli oluyor
“Çevrimiçi alışverişin basitçe erişilebilir olması, anlık indirimler ve reklamlardan etkilenme, bu sendromun yaygınlaşmasına katkıda bulunabilir” ihtarında bulunan Ensari, “Sosyal medyanın tesiriyle şahıslar, öteki beşerlerle kendi hayatlarını kıyaslayarak duygusal bir tatminsizlik ya da yetersizlik hissedebilirler. Bu hisleri gidermek için alışverişe yönelebilirler” dedi.
Pişmanlık ve derin gerilim hisleri oluşabilir
Gereksiz harcamaların vakitle birikerek ferdî bütçeleri zorlayabileceğini ve borçların artmasına yol açabileceğini söz eden Ensari, “Kısa vadede rahatlama sağlasa da uzun vadede sorunun farkına varılmasıyla birlikte pişmanlık ve daha derin gerilim hisleri oluşabilir. Vakitle artan gerilim tekrar alışveriş yapma isteğini tetikleyerek kısır döngü yaratır. Bu durum, uzun vadede finansal krizlerle sonuçlanabilir” ikazında bulundu.
Uzun vadede ruh sıhhatini olumsuz etkileyebilir
Sürekli tasa ve gerilimle başa çıkmak için yapılan harcamaların, süreksiz bir rahatlama sağlasa da uzun vadede ruhsal sıhhat problemlerine yol açabileceğini belirten Ensari, “Bu çeşit harcamalar, bireylerde anksiyete ve depresyon riskini artırır, bu da ruhsal durumun daha da kötüleşmesine neden olabilir” dedi.
Pek çok olumsuz sonuçlara yol açabilir
Aşırı harcamanın, aile içindeki ilgileri olumsuz etkileyebileceğini de belirten Ensari, “Finansal sıkıntılar, çiftler ortasında uyuşmazlıklara ve gerginliğe yol açabilir. Ekonomik baskılar, artan bağlantı sıkıntılarına ve ilgilerin zedelenmesine sebep olabilir. Harcamalar yoluyla elde edilen tatmin, kısa periyodiktir ve vakitle bireyde kendine güvensizlik hissine yol açabilir. Bu durum, ferdî tatmin hissini azaltır ve bireylerin kendilerini bedelli hissetmelerini engelleyebilir” ikazında bulundu.
Kıyamet harcaması nasıl yönetilebilir?
Kıyamet harcaması ile başa çıkma ve bunun yönetilmesiyle ilgili tavsiyelerde bulunan Prof. Dr. Hülya Ensari, önerilerini şöyle sıraladı:
Bütçe oluşturmak: Harcamaların duygusal içgüdülerle değil, gereksinim ve bütçe bazında yapıldığını fark etmek değerlidir. Gelire uygun ferdi bütçe oluşturmak ve bu bütçeye sadık kalmak, gereksiz harcamaların önüne geçebilir. Harcama yapmadan evvel, ‘Bu alışverişe hakikaten gereksinimim var mı?’ sorusunu sormak, bireylerin daha şuurlu kararlar almasına yardımcı olur.
Alışveriş listesi yapmak: Alışverişe çıkmadan evvel yapılacak bir liste oluşturmak, gereksiz harcamalardan kaçınmayı sağlar. Listeye sadık kalmak, impulsif alışverişin önüne geçer. Bireyler, muhtaçlık duydukları eserleri evvelce belirleyerek, harcamalarını daha güzel denetim edebilirler.
Duygusal farkındalık: Harcama yapmadan evvel duygusal durumun kıymetlendirilmesi, bireylerin alışverişin altında yatan nedenleri anlamalarına yardımcı olur. Duygusal farkındalık, gereksiz harcamaların azaltılmasını sağlayabilir. Beşerler, gerilimli yahut korkulu hissettiklerinde alışveriş yapma eğiliminde olabilirler; bu nedenle bu hisleri tanımak kıymetlidir.
Hobi edinmek: Meditasyon, spor yahut hobi edinme üzere sağlıklı gerilim idaresi teknikleri, bireylerin dert düzeylerini düşürmelerine yardımcı olur. Bu cins aktiviteler, duygusal boşluğu doldurmak için daha olumlu yollar sunar. Nizamlı idman, hem fizikî hem de zihinsel sıhhati olumlu istikamette etkileyebilir.
Sosyal takviye, bu çeşit zorlukların üstesinden gelmek için kıymetli bir araçtır.
Etkili vakit idaresi: Vakti tesirli bir biçimde yönetmek, bireylerin günlük hayatlarındaki baskıyı azaltabilir. Planlama yapmak, yapılacak işlerin belirginleşmesine yardımcı olur ve gerilim düzeyini düşürür. Bu durum, alışverişe gitme gereksinimini azaltabilir.
Kendi gereksinimlerini tanıma: Bireylerin hakikaten neye muhtaçlık duyduklarını anlamaları, harcama alışkanlıklarını olumlu istikamette etkileyebilir. Kendi muhtaçlıklarını belirlemek, gereksiz harcamaları azaltarak finansal sıhhati güzelleştirir. Bu farkındalık, bireylerin harcama davranışlarını daha şuurlu hale getirir.
Zorlayıcı periyotlarda, duygusal takviye almak değerlidir. Aile ve arkadaşlarla bu bahiste konuşmak, duygusal yükü hafifletebilir. Ruhsal durumumuzun farkında olup; gerektiğinde ruh sıhhati uzmanından dayanak almak çok önemlidir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
