TEMA Vakfı, Dünya Etraf Günü’nde plastik kirliliğinin etraf, iklim ve insan sıhhati üzerindeki tesirlerine dikkat çekerek toplumun tüm kısımlarını ivedilikle birlikte harekete geçmeye çağırdı. Vakfın Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, “Dünya plastik içinde boğuluyor; bu kirlilik, iklim krizinden halk sıhhatine, biyolojik çeşitlilik kaybından toplumsal refaha kadar birçok alanda çevresel tehditler yaratıyor.” dedi.
Bugün, üretim ve tüketim biçimlerimiz nedeniyle dünyada yaklaşık 10 milyar ton plastik üretilmiş durumda. Bu plastiklerin yaklaşık %90’ı tabiatta kalıcı atık haline gelerek toprağımıza, su varlıklarımıza, gıdamıza ve hatta insan bedenine kadar ulaşıyor. Bu tablo, artık kaybedecek vaktimiz olmadığını ve tabiatla uyumlu bir hayat kurmanın her zamankinden daha değerli hale geldiğini gösteriyor.
Küresel etraf problemlerine dikkat çekmek ve ortak aksiyonu teşvik etmek maksadıyla her yıl, 5 Haziran’da kutlanan Dünya Etraf Günü, değerli bir farkındalık günü niteliği taşıyor. Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP) öncülüğünde bu yıl “Plastik Kirliliğine Son Ver – Beat Plastic Pollution” temasıyla gezegenimizi plastik kirliliğinden kurtarmak için acil bir davet yapılıyor.
Plastik her yerde: Toprakta, suda, hatta vücudumuzda
Gözle görülemeyecek kadar küçük plastik modülleri olan ve gezegenimizin her köşesine sızan mikroplastikler, bugün sırf deniz canlılarında değil; insan plasentasında, akciğer dokusunda ve kan dolanımında dahi tespit ediliyor.
TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, bu durumun ömrün devamlılığı için önemli bir tehdit oluşturduğuna dikkat çekerek, “Plastik kirliliği, halk sıhhatini önemli biçimde tehdit eden yapısal bir krizdir. Pasifik Okyanusu’nda oluşan ve ‘7. Kıta’ olarak anılan 1,6 milyon kilometrekarelik plastik yığını – Türkiye’nin iki katından büyük – bu kirliliğin ulaştığı global boyutu açıkça ortaya koyuyor. Günde yaklaşık 2 bin çöp kamyonu dolusu plastik atık denizlere, ırmaklara ve göllere karışıyor. Her yıl ise yaklaşık 19 ila 23 milyon ton plastik su ekosistemlerine taşınarak doğal hayat alanlarını bozuyor ve biyolojik çeşitliliği tehdit ediyor.” sözlerinde bulundu.
“Plastik kirliliği yalnızca bir atık sorunu değil, iklim krizinin görünmeyen yakıtıdır”
Plastik kirliliğinin iklim sistemlerini de direkt etkilediğine işaret eden Ataç, bu kirliliğin doğal hayat alanlarını ve ekosistemleri bozarak iklim değişikliğine ahenk sağlama kapasitelerini azalttığını; milyonlarca insanın geçim kaynakları, besin üretim imkanları ve toplumsal refahı üzerinde direkt olumsuz tesirler yarattığını belirtti:
“Plastik kirliliği yalnızca bir atık idare sorunu değil, iklim krizinin görünmeyen yakıtıdır. Tek kullanımlık plastik üretiminin yaklaşık %98’i fosil yakıtlara ve petrokimyasallara dayanıyor. Yani petrolden plastiğe, plastikten krize uzanan bir döngüyle karşı karşıyayız. Fosil yakıt bazlı plastiklerin üretimi, kullanımı ve bertarafı sırasında ortaya çıkan sera gazı emisyonlarının, 2040 yılına kadar global karbon bütçesinin %19’una ulaşacağı öngörülüyor. Bu nedenle plastik kirliliği artık iklim krizinin direkt bir bileşenidir.”
Türkiye’nin kapsamlı ve bağlayıcı bir plastik stratejisine muhtaçlığı var
TEMA Vakfı, plastik kirliliğiyle gayrette siyaset izleme, karar verici kurumlarla diyalog geliştirme ve kamuoyunu bilinçlendirme çalışmaları yürütüyor. Bu kapsamda Ataç, Türkiye’de yürürlükte olan yasal düzenlemelerin kıymetli adımlar içerdiğini, fakat tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması ve üretici sorumluluğunun artırılması üzere alanlarda daha güçlü ve bağlayıcı stratejilere muhtaçlık duyulduğunu söyledi.
2019’da başlayan plastik poşet fiyatlandırma ve Depozito İdare Sistemi üzere uygulamaların olumlu lakin sonlu tesirler yarattığını vurgulayan Deniz Ataç, “Plastik üretimini azaltmaya yönelik açık amaçların şimdi belirlenmediğini görüyoruz. Türkiye’nin hâlâ Avrupa’dan en fazla plastik atık ithal eden ülkelerden biri olması, bu krizin diğer bir boyutuna işaret ediyor. Geri dönüştürülemeyen atıkların büyük kısmı yakılarak bertaraf ediliyor; bu süreçte 1 ton plastiğin yakılmasıyla 2,9 ton karbondioksit salınıyor. Bu sorunu fakat tabiat ile uyumlu, döngüsel bir üretim ve tüketim modeliyle aşabiliriz.” tabirleriyle somut adımlar atılması gerektiğine dikkat çekti.
Çözüm mümkün: Tabiatla uyumlu bir hayat için harekete geçmeliyiz
Plastik kirliliğini durdurmanın mümkün olduğunu, lakin bunun için üretim ve tüketim sistemlerinde esaslı bir dönüşüme gereksinim duyulduğunu vurgulayan Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, toplumun tüm kısımlarını birlikte harekete geçmeye çağırdı:
“Tüketimi en baştan azaltmalı, tek kullanımlık eserlerin (plastik su şişesi, plastik çatal, kaşık, bardak, pipet, poşet, ambalaj, plastik kaplar vb.) yerine yine kullanılabilir alternatifleri tercih etmeli, atıkları kaynağında ayrıştırmalı ve mahallî idareleri bu sürece etkin halde dâhil etmeliyiz. Bireylerin, kurumların ve karar vericilerin bu dönüşümün bir kesimi olması gerektiğine inanıyoruz. Bugün değilse, ne vakit?”
Son olarak bu dönüşümün sadece sistemler seviyesinde değil, bireylerin sürdürülebilir hayat alışkanlıklarında da gerçekleşmesi gerektiğini belirten Ataç, erken yaşta kazandırılan tabiat farkındalığının ehemmiyetine dikkat çekti. Bu kapsamda, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı iş birliği ve Tetra Pak Türkiye’nin takviyesiyle yürüttükleri Sıfır Atık Eğitim Projesi ile çocukların tabiat dostu alışkanlıklar ve atık idaresi konusunda farkındalık kazandırmayı hedeflediklerini lisana getirerek bugüne kadar, yaklaşık 1 milyonun üzerinde çocuğa ve 120 bin öğretmene ulaştıklarını kaydetti. Sıfır atık yaklaşımının sadece geri dönüşümü kapsamadığına; bilhassa temel olanın daha az tüketmek, başta plastikler olmak üzere atık ölçümüzü azalmak, yine kullanmak ve tamir etmek üzere alışkanlıklara dikkat çeken proje içerikleri sayesinde, doğal varlıkların korunması ve atık idaresi mevzularında farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
