TEMA Vakfı, Dünya Biyolojik Çeşitlilik Günü’nde herkesi biyolojik çeşitliliği koruyarak tabiatla ahenk içinde yaşamaya ve bu tarafta harekete geçmeye çağırdı. Vakfın Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, “Aldığımız her nefeste, yediğimiz her lokmada tabiatın izleri var. Lakin ormanlarımız, sulak alanlarımız süratle yok oluyor, denizlerimizde hayat azalıyor. Doğal alanlarımızı korumak; yaşamak için yaşatmak zorundayız.” kelamlarıyla biyolojik çeşitliliğin insan hayatı için taşıdığı ehemmiyete dikkat çekti.
Biyolojik çeşitliliğin süratle azaldığı günümüzde, tüm teknolojik ilerlemelere karşın su, besin, ilaç, güç ve barınma üzere en temel gereksinimlerimiz için hâlâ tabiata muhtacız. Bu nedenle doğal varlıklarımızı korumak ve tabiatla ahenk içinde yaşamak sırf bir sorumluluk değil, birebir vakitte hayatın sürdürülebilirliği için bir mecburilik.
İşte bu yüzden, Birleşmiş Milletler tarafından her yıl 22 Mayıs’ta kutlanan Dünya Biyolojik Çeşitlilik Günü, biyolojik çeşitliliğin gezegenimiz ve insanlık için taşıdığı yaşamsal kıymete dikkat çekmeyi amaçlıyor. Bu yılın teması olan “Doğa ile Ahenk ve Sürdürülebilir Kalkınma” doğrultusunda TEMA Vakfı, insanlığın tabiatla olan bağını yine değerlendirmesi ve tabiatın süratle kaybedilen zenginliğine karşı acil tedbirler alınması gerektiğini vurguluyor.
Sürdürülebilir kalkınma gayelerinin sırf %17’si tamamlandı
Biyolojik çeşitlilik kaybının gezegenin inançlı sonlarını aştığını hatırlatan TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, sürdürülebilir kalkınma maksatlarında önemli bir hayal kırıklığı yaşandığını ve bugüne kadar sırf %17’sinin tam manasıyla karşılanabildiğini belirterek, biyolojik çeşitliliğin korunması için “Sorumlu Üretim ve Tüketim, İklim Aksiyonu, Sudaki Hayat ve Karasal Yaşam başlıkları altındaki 41 gaye için artık oyalanma değil, hiç gecikmeden somut adımlar atma vakti.” dedi.
Biyolojik çeşitliliğin hayatın temeli olduğunun altını çizen Ataç, “Gıdamızın %80’ini bitkilerden sağlıyoruz. Hâlâ tıbbi ilaçların büyük kısmı için tabiattaki bitkilere muhtaçlığımız var. Lakin bize hayat veren, bizi yaşatan canlıların ömür alanları süratle yok oluyor; habitatlar parçalanıyor, cinsler yok oluyor. İnsanlığın gezegende baskın tıp haline gelmesiyle birlikte memelilerin %85’inin yok oldu. Son 50 yılda biyolojik çeşitlilik kaybının ise %73’e ulaştığı bildiriliyor. Bu kayıplar yalnızca ekolojik açıdan değil, tıpkı vakitte insan sıhhati ve besin güvenliği açısından da önemli riskler yaratıyor.” sözlerinde bulundu.
Dünya’da son 30 yılda Türkiye’nin yaklaşık 5,5 katı kadar orman alanı yok edildi
Habitat kaybının, biyolojik çeşitlilik kaybının en kıymetli nedeni olduğunu vurgulayan Ataç, karasal biyolojik çeşitliliğin %80’ini barındıran ormanların süratle azaldığına işaret ederek şunları söyledi; “Son 30 yılda dünyada, Türkiye’nin yaklaşık 5,5 katı kadar orman alanı tahrip edildi. Dünya üzerindeki göğüslü biyokütlesinin yalnızca %4’ünün yabanıl çeşitlerden oluşması, yapılan tahribatının boyutunu açıkça ortaya koyuyor. Günümüzde her 3 saniyede, bir futbol alanı büyüklüğünde orman yok oluyor ve bu tahribatın %90’ı yeni tarım alanı açmak için gerçekleşiyor.” Türkiye, orman varlığını artıran nadir ülkeler ortasında yer alsa da ormanların farklı emellerle kullanımına müsaade veren yasal düzenlemeler, orman habitatlarını parçalıyor. Bu duruma da dikkat çeken Ataç, “2012–2023 yılları ortasında yaklaşık 577 bin hektar orman, başta madencilik, güç ve ulaşım olmak üzere define aramak dâhil otuzdan fazla kullanım maksadıyla tahsis edildi.” tabirlerini kullandı.
Ülkemizin üç biyocoğrafik bölgenin kesişim noktasında yer aldığını ve sırf Türkiye’ye has binlerce tipe konut sahipliği yaptığını vurgulayan TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, “Türkiye, güçlü biyolojik çeşitliliğe sahip nadir ülkelerden biri olmasına karşın, bu zenginliği müdafaaya yönelik mevcut korunan alanlar açısından ne yazık ki yetersiz durumda. Dünya genelinde 2030 yılına kadar karasal ve denizel alanların en az %30’unun muhafaza altına alınması hedeflenirken; Türkiye’de bu oran karasal alanlarda sadece %8, denizel alanlarda ise %6 düzeyinde kalıyor. Bu oranlar, dünya ortalamasının yarısından az.” tabirleriyle muhafaza gayretlerinin mevcut biyolojik çeşitliliği garanti altına almaktan uzak olduğunu lisana getirdi.
Sulak alan çeşitleri %60 oranında azaldı
Diğer yandan, bitki ve hayvan tiplerinin %40’ına, balık tiplerinin ise %30’una mesken sahipliği yapan sulak alanlar da süratle yok ediliyor. 1700 yılından bu yana Türkiye’nin dört katı kadar, yaklaşık 3,4 milyon km² sulak alan kaybedildiğini kaydeden Ataç, “Bu nedenle sulak alanlara bağlı tiplerin %25’inin jenerasyonu tehlike altında. 1970’ten bu yana sulak alan çeşitlerinin popülasyonu %60 oranında azaldı. Bu yok oluşun en önemli nedenleri yeni tarım alanları açma uğraşları ve çok sulamadır.” formunda konuştu. Ataç, iklim değişikliğinin biyolojik çeşitlilik kaybını derinleştiren bir başka kıymetli etken olduğunu söyleyerek, “1,5 °C’lik global ısınma durumunda mercan resiflerinin %90’ı, 2 °C’de ise %99’u yok olabilir. Bu sadece deniz hayatı değil, tüm ekosistem istikrarı ve insanlık için geri dönülemez sonuçlar doğurur.” ikazında bulundu.
Her yıl 20 milyon hektar tarım toprağı bozuluma uğruyor
Yalnızca yeni açılan tarım alanlarının değil, mevcut tarım topraklarının de bozulduğunu söyleyen Ataç, “Günümüzde ormanlar ve sulak alanlar, tarım alanı açmak maksadıyla büyük ölçüde yok edilirken; mevcut tarım yerleri de sürdürülebilir olmayan uygulamalar nedeniyle süratle verimliliğini kaybediyor. Her yıl yaklaşık 20 milyon hektar tarım toprağı; erozyon, yanlış arazi kullanımı, çok sulama ve kimyasal girdiler nedeniyle bozuluma uğruyor. Bu durum sadece toprağın sıhhatini değil, birebir vakitte içerisindeki biyolojik çeşitliliği de tehdit ediyor. Ayrıyeten, kentsel atıkların yanı sıra çok kimyasal gübre ve pestisit kullanımı, denizlerde hayatın büsbütün sona erdiği ‘ölü zonlar’ın oluşmasına yol açıyor. Marmara Denizi, bu sorunun en çarpıcı örneklerinden biri olarak karşımızda duruyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Sürdürülebilir ömür için ortak sorumluluk almalıyız
İnsan faaliyetlerinin tabiat üzerindeki tahribatını somut bilgilerle ortaya koyan Deniz Ataç, “Bilmeliyiz ki tabiatta, biz beşerler dışındaki tüm canlıların bir fonksiyonu var ve ömrümüz onların varlığına bağlı. Bu noktada beşerler, hiç elbet tabiata en büyük etkiyi yapan ve birebir vakitte akılcı kararlar alabilme kapasitesine sahip canlılar. Bu nedenle aklın yolundan ilerlemeli, kendimizi dünyanın sahibi olarak değil; tüm canlılarla paylaştığımız bir hayat alanının kesimi olarak görmeliyiz. Devletler de bu anlayışı mevzuatlarına yerleştirmeli; korunan alanları artırmalı ve ekosistemlerin işleyişine ziyan veren uygulamalardan kaçınmalıdır.” dedi.
Ataç, sürdürülebilir hayat ve biyolojik çeşitliliği korumak için “Kurucu Onursal Başkanlarımızın bu konudaki sözleri bugün de bizlere yol gösteriyor. Merhum Kurucu Onursal Liderimiz Toprak Dedemiz Hayrettin Karaca’nın dediği üzere, ‘İhtiyacımız kadar tüketelim, bize ömür sunanları yaşatalım.’ Tekrar merhum Kurucu Onursal Liderimiz, Yaprak Dedemiz A. Nihat Gökyiğit’in her vakit vurguladığı üzere, ‘Evrenin o akıl almaz tertibini istikrarda tutan, biyolojik zenginliktir.’ TEMA Vakfı olarak A. Nihat Gökyiğit Biyolojik Çeşitlilik Projesi ile ülkemizdeki biyolojik çeşitliliğin korunmasının hayati değerini bir defa daha hatırlatmak istiyoruz.” kelamlarıyla herkesi ortak sorumluluk almaya davet etti.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
