Araştırma kapsamında 15-59 yaş kümesindeki 18 bin 275 bayan ile görüşüldü
Türkiye Bayana Yönelik Şiddet Araştırması, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı adına, TÜBİTAK 1007 – Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı kapsamında Marmara Üniversitesi ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) iş birliğinde gerçekleştirilmiştir.
Araştırma ile Türkiye’de bayana yönelik şiddete ait mevcut durum, risk faktörleri, sonuç ve tesirler, çaba teknikleri ile algı, tavır ve farkındalığın ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırmanın alan uygulaması, 18 Kasım 2024 – 31 Ocak 2025 tarihleri ortasında Türkiye genelinde TÜİK tarafından gerçekleştirilmiştir.
Araştırma kapsamında, 15-59 yaş kümesinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı en az bir bayan fert bulunan 22 bin 110 örnek hane belirlenmiştir. Örneklem tasarımı, İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflaması (İBBS) 1. Seviyeye nazaran 12 bölge ve TÜİK tarafından yeni gereksinimler doğrultusunda revize edilen yeni kent-kır sınıflaması bazında varsayım üretecek halde belirlenmiştir. Bilgiler, örnek hanelerde yaşayan 18 bin 275 kadın ile yapılan bilgisayar takviyeli yüz yüze görüşmelerden elde edilmiştir.
Seçilen hanelerde yaşayan bayanlara şiddet tecrübesi ve geçmişi, sıhhat, çalışma hayatı ve ekonomik durum, kurumsal hizmet ve siyasetler hakkında farkındalık üzere hususlarda sorular içeren bir anket uygulanmıştır. Bu araştırmada yalnızca eş/eski eş/birlikte olduğu kişi tarafından uygulanan şiddetle hudutlu kalınmamış; tüm aile üyeleri, toplumsal etraf, yabancı biri ve öteki kişiler tarafından bayana uygulanan şiddet de detaylı olarak derlenmiştir.
Şiddet çeşitleri olarak fizikî, cinsel, ruhsal, ekonomik şiddet, ısrarlı takip ve dijital şiddet hem ömrün rastgele bir devri hem de son 12 aylık devir olarak incelenmiştir. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte şiddetin yeni bir görünümü olarak ortaya çıkan dijital şiddet ile son 12 aylık periyottaki ısrarlı takip kapsama birinci kez dâhil edilmiştir.
Araştırma sonuçlarından elde edilen temel bulgular aşağıda verilmiştir.
Yaşamının rastgele bir periyodunda fizikî şiddete uğramış bayanların oranı %12,8 oldu
Yaşamının rastgele bir periyodunda bayanların %28,2’si ruhsal, % 18,3’ü ekonomik, % 12,8’i ise fizikî şiddete uğradı.
Şiddet çeşidine nazaran hayatının rastgele bir periyodunda şiddete maruz kalmış bayanların oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet çeşidine maruz kalmış olabilir.
Yaşamının rastgele bir periyodunda fizikî şiddete en fazla %14,7 ile 35-44 yaş kümesindeki bayanlar maruz kaldı
Tüm şiddet tipleri yaş kümesine nazaran incelendiğinde, hayatının rastgele bir devrinde fizikî şiddete en yüksek oranda 35-44 yaş kümesindeki bayanlar maruz kaldı. Bu yaş kümesini sırasıyla %14,3 ile 45-59 yaş kümesindeki bayanlar; %11,9 ile 25-34 yaş kümesindeki bayanlar takip etti.
Yaşamının rastgele bir devrinde şiddete maruz kalmış bayanların, yaş kümesi ve şiddet çeşidine nazaran oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet tipine maruz kalmış olabilir.
Yaşamının rastgele bir devrinde ruhsal şiddet en çok %62,1 ile boşanmış bayanlarda görüldü
Yaşamının rastgele bir devrinde maruz kalınan şiddet değerlendirildiğinde, boşanan bayanların %62,1’i ruhsal, %42,5’i ekonomik, %41,5’i ise fizikî şiddete maruz kalırken; evli bayanların %26,4’ü ruhsal, %19,9’u ekonomik, %11,6’sı ise fizikî şiddete maruz kaldı. Hiç evlenmeyen bayanların %25,7’si ruhsal şiddete, %14,2’si dijital şiddete, %13,4’ü ise ısrarlı takibe maruz kaldı.
Medeni duruma ve şiddet cinsine nazaran ömrünün rastgele bir periyodunda şiddete maruz kalmış bayanların oranı (%), 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet cinsine maruz kalmış olabilir.
Kadına dijital şiddeti uygulayanlar ortasında %62,3 ile ısrarlı takip uygulayanlar ortasında ise %39,6 ile “yabancı biri” birinci sırada yer aldı
Yaşamının rastgele bir periyodunda şiddete maruz kalmış bayanlar, şiddeti uygulayan şahıslara nazaran incelendiğinde, dijital şiddette yabancı biri %62,3 ile birinci sıradayken, eş/eski eş/birlikte olduğu kişi %15,7 ile ikinci sırada yer aldı. Israrlı takipte ise birinci sırayı %39,6 ile yabancı biri alırken, ikinci sırayı %32,1 ile eş/eski eş/birlikte olduğu kişi aldı.
Yaşamının rastgele bir periyodunda dijital şiddet ve ısrarlı takibi uygulayanlara nazaran oranlar (%), 2024
Ekonomik şiddet en az %8,9 ile yükseköğretimi tamamlayan bayanlarda görüldü
Yaşamının rastgele bir devrinde ekonomik şiddete maruz kalan bayanlar tamamlanan eğitim durumuna nazaran incelendiğinde, bir okul bitirmeyen bayanlar %31,8 ile birinci sırada yer alırken, yükseköğretimi tamamlayan bayanlar ise %8,9 ile son sırada yer aldı.
Tamamlanan eğitim düzeyine nazaran hayatının rastgele bir devrinde ekonomik şiddete maruz kalmış bayanların oranı, 2024
İstihdamdaki bayanlar ortasında şiddete maruz kalanların en çok özel bölümde çalıştığı görüldü
Yaşamının rastgele bir devrinde ruhsal şiddete maruz kalan bayanlar çalışılan bölüme nazaran incelendiğinde, %34,0’ünün özel bölümde; %31,9’unun ise kamu dalında çalıştığı görüldü. Ekonomik şiddete maruz kalan bayanların ise %21,1’inin özel kesimde; %10,6’sının ise kamu bölümünde çalıştığı görüldü.
Yaşamının rastgele bir periyodunda şiddete maruz kalan bayanların çalışılan kesime ve şiddet çeşidine nazaran oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet tipine maruz kalmış olabilir.
İBBS-1 Seviyesinde fizikî şiddetin en ağır olduğu bölge Kuzeydoğu Anadolu oldu
Yaşamının rastgele bir devrinde fizikî şiddete maruz kalan bayanların oranı İBBS-1 seviyesine nazaran incelendiğinde, fizikî şiddetin en çok görüldüğü bölge %25,9 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi iken en düşük olduğu bölge ise %8,8 ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi oldu.
İBBS-1 Seviyesinde hayatının rastgele bir periyodunda fizikî şiddete maruz kalan bayanların oranı, 2024
Son 12 ayda fizikî şiddete maruz kalmış bayanların oranı %2,6 oldu
Son 12 ayda bayanların %11,6’sı ruhsal şiddete, %3,7’si dijital şiddete, %3,2’si ekonomik şiddete, %3,1’i ısrarlı takibe, %2,6’sı fizikî şiddete, %0,9’u cinsel şiddete maruz kaldı. Şiddet tipleri ortasında birinci sırayı ruhsal şiddet alırken ikinci sırayı dijital şiddet aldı.
Son 12 ayda şiddete maruz kalmış bayanların şiddet çeşidine nazaran oranı, 2024 
*Bir bayan birden fazla şiddet çeşidine maruz kalmış olabilir.
Son 12 ayda ruhsal şiddet en çok %12,2 ile ağır kentte yaşayan bayanlarda görüldü
Son 12 ayda şiddete maruz kalan bayanlar şiddet çeşidine nazaran incelendiğinde, ağır kentte yaşayan bayanların %12,2’si ruhsal, %4,2’si dijital şiddete, %3,4’ü ısrarlı takibe maruz kalırken; orta ağır kentte yaşayan bayanların %9,1’i ruhsal, %3,0’ı dijital, %2,9’u ekonomik şiddete; kırda yaşayan bayanların ise %10,8’i ruhsal, %3,7’si ekonomik, %2,6’sı fizikî şiddete maruz kaldı.
Son 12 ayda şiddete maruz kalmış bayanların kent-kır sınıflaması ve şiddet cinsine nazaran oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet cinsine maruz kalmış olabilir.
Kadınlarda yaş kümesi arttıkça son 12 ayda şiddete maruz kalmada azalma eğilimi görüldü
Tüm şiddet cinsleri yaş kümesine nazaran incelendiğinde, son 12 ayda en yüksek oranda şiddete 15-24 yaş kümesindeki bayanlar maruz kaldı. Son 12 ayda ruhsal şiddet %15,2 ile en çok 15-24 yaş kümesindeki bayanlarda; en az %9,4 ile 45-59 yaş kümesindeki bayanlarda görüldü.
Son 12 ayda şiddete maruz kalmış bayanların, yaş kümesi ve şiddet cinsine nazaran oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet tipine maruz kalmış olabilir.
Son 12 ayda dijital şiddet en çok 15-24 yaş kümesindeki bayanlarda görüldü
Dijital şiddet en çok %7,3 ile 15-24 yaş grubundakiler bayanlarda görüldü. Bu yaş kümesini sırasıyla %4,1 ile 25-34 yaş kümesindeki; %3,2 ile 35-44 yaş kümesindeki bayanlar izledi.
Son 12 ayda ekonomik şiddet en çok %5,3 ile bir okul bitirmeyen bayanlarda görüldü
Son 12 ayda bayanların maruz kaldığı ekonomik şiddet oranı incelendiğinde, %5,3 ile bir okul bitirmeyen bayanların birinci sırada yer aldığı, bunu %5,1 ile ortaokul; %3,2 ile lise; %3,1 ile ilkokul; %1,5 ile yükseköğretim mezunu bayanların takip ettiği görüldü.
Son 12 ayda şiddete maruz kalmış bayanların, tamamlanan eğitim düzeyine ve şiddet tipine nazaran oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet çeşidine maruz kalmış olabilir.
Son 12 ayda ruhsal şiddete %10,2 ile en düşük oranla evli bayanların maruz kaldığı görüldü
Medeni duruma nazaran bayanların maruz kaldığı şiddet incelendiğinde, son 12 ayda fizikî şiddete maruz kalan bayanların oranı sırasıyla %5,2 ile boşananlar; %3,1 ile hiç evlenmeyenler; %2,1 ile evliler oldu. Son 12 ayda ısrarlı takibe maruz kalan bayanların oranı sırasıyla %7,3 ile boşananlar; %5,7 ile hiç evlenmeyenler ve %1,8 ile evliler oldu.
Son 12 ayda şiddete maruz kalmış bayanların, uygar duruma ve şiddet tipine nazaran oranı, 2024
*Bir bayan birden fazla şiddet tipine maruz kalmış olabilir.
En çok belirtilen şiddet nedeni %21,7 ile erkeğin öfke denetim sorunu oldu
Eşi yahut birlikte olduğu kişinin fizikî ve/veya cinsel şiddetine maruz kalan bayanların belirttiği şiddet nedenleri incelendiğinde, erkeğin öfke denetimi %21,7 ile birinci sırada yer alırken, erkeğin yetiştirilme stili %13,3 ile ikinci, maddi zahmet ise %13,0 ile üçüncü sırada yer aldı.
Eşi yahut birlikte olduğu kişinin fizikî ve/veya cinsel şiddetine maruz kalmış bayanların, şiddet nedenlerine nazaran oranı, 2024
Erkeğin öfke denetim sorunu olduğunu belirtenlerin %28,3’ü 25-34 yaş kümesindeki bayanlar oldu
Eşi yahut birlikte olduğu kişinin fizikî ve/veya cinsel şiddetine maruz kalmış bayanların uğradığı şiddet davranışının nedeni olarak erkeğin öfke denetim sorunu olduğunu belirtenlerin %28,3’ünün 25-34 yaş kümesindeki bayanlar olduğu görüldü. Şiddet davranışının nedeni olarak maddi ezayı belirtenlerin %15,1’inin 45-59 yaş kümesindeki bayanlar; erkeğin bayanı kıskanmasını belirtenlerin %14,1’inin 15-24 yaş kümesindeki bayanlar olduğu görüldü.
Şiddetin nedeni olarak belirtilen; maddi kasvet, erkeğin alkollü içki tesirinde olması, erkeğin ailesiyle sıkıntılar, erkeğin iş sıkıntıları bayanın yaşının artmasıyla artarken; erkeğin bayanı kıskanması bayanın yaşı artarken azaldı.
Eşi yahut birlikte olduğu kişinin fizikî ve/veya cinsel şiddetine maruz kalmış bayanların, şiddet nedenlerine ve bayanın yaş kümesine nazaran oranı, 2024
Kadınların %31,8’i en son yaşadığı şiddet davranışını kendi ailesinden bir bayanla paylaştı
Eşi yahut birlikte olduğu kişinin şiddetine maruz kalan bayanlar bu durumu; birinci sırada %31,8 ile kendi ailesinden bir bayanla, ikinci sırada %10,2 ile bayan bir arkadaş/tanıdıkla, üçüncü sırada ise %4,4 ile eşinin ailesinden bir bayanla paylaştı. Bayanların %47,7’si ise eşi yahut birlikte olduğu kişinin kendisine uyguladığı en son şiddet davranışını kimseye anlatmadı.
Eşi yahut birlikte olduğu kişinin en son şiddetini anlatma durumu ve birinci paylaştığı bireye nazaran bayanların oranı (%), 2024
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
