Toplumda pek çok kişi ömürlerinin bir devrinde travmatik ya da zorlayıcı olan olaylara maruz kalıyor. Travmatik olayların başında çocukluk çağı ihmalleri, ani yahut beklenmedik kayıplar, ağır hastalıklar, kaza ve doğal afetler ile imtihan ya da performans baskısı üzere yüksek gerilim yaratan tecrübeler geliyor. Bu cins travmatik olaylara maruz kalan şahısların belleğinde bu olay sağlıklı bir biçimde işlenmeden “donmuş” olarak kalıyor. İşlenmeden kalan bu anılar tetikleyici durumlarla karşılaşıldığında; çok endişe, dert, utanç ya da öfke üzere ağır yansılara yol açabiliyor. Bilimsel bir psikoterapi prosedürü olan EMDR terapisiyle bireyin rahatsız edici ömür tecrübelerinden kaynaklanan duygusal zahmet ve semptomların hafifletilmesi sağlanabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Klinik Psikoloji Bölümü’nden Uz.Psi. Sevcan Aktaş, “10 Ekim Dünya Ruh Sıhhati Günü” nedeniyle zihinsel travmalar ve tedavi prosedürleri hakkında bilgi verdi.
Beynin ruhsal yaraları güzelleştirme kapasitesini harekete geçiriyor
Göz hareketleriyle duyarsızlaşma ve yine işlemleme (Eye Movement Desensitization and Reprocessing- EMDR) terapisi, rahatsız edici ya da zorlayıcı ömür tecrübelerinden kaynaklanan duygusal zahmetlerin ve semptomların hafifletilmesine yardımcı olan bilimsel bir psikoterapi yoludur. Ruhsal travmanın beyindeki işlenme biçimine direkt temas eder. Tıpkı fizikî yaralanmalarda bedenin doğal olarak düzgünleşme sürecine girmesi üzere, EMDR terapisi de beynin ruhsal yaraları düzgünleştirme kapasitesini harekete geçirmemizi sağlar.
Taciz, aşağılanma ve başarısızlık üzere kimi kuvvetli anlar beyinde donmuş halde kalabiliyor
Kaza, kayıp, taciz üzere travmatik olaylar ile aşağılanma yahut başarısızlık üzere ağır gerilim yaratan tecrübeler, birtakım durumlarda beyin tarafından sağlıklı biçimde işlenemez ve işlenmemiş biçimde bellekte depolanabilir. Bu da tetikleyici durumlarla karşılaşıldığında ağır dehşet, telaş, utanç ya da öfke üzere ağır yansılara yol açabilir. EMDR terapisi, bireyin doğal düzgünleşme sürecini başlatmak için özel olarak yapılandırılmış protokoller ve çift istikametli ihtarım (göz hareketi, dokunsal yahut işitsel uyarı) teknikleri kullanılır.
Beyindeki işlenmeden donmuş durumlar EMDR terapisiyle tekrar işlenir
Terapist birinci olarak danışanın geçmiş hikayesini alır, aktüel belirtileri kıymetlendirir ve gelecekteki gayelerini anlamaya çalışır. Daha sonra birlikte çalışılacak anılar belirlenir. Bu anılar, olumsuz fikirler, vücut duyumları ve hisler eşliğinde terapide ele alınır. Terapi sırasında, danışanın beynindeki bilgi sürece sisteminin yine devreye girmesi hedeflenir. Zihinsel olarak bu anıyla kontaklı rahatsız edici öğeler aktive edilirken, çift istikametli ikazım eşliğinde bu anı yine işlenir.
Beyin “Bu güçlü süreç geçti artık güvendeyim” bildirisini alır
Bu ihtarım, beynin sağ ve sol yarım küreleri ortasında bağlantısı güçlendirir. Bu süreç, tıpkı uykudayken düş gördüğümüz REM evresinde olduğu üzere, beynin bilgiyi sınıflandırıp duygusal yükünü azaltmasına yardımcı olur. Beyin, olayı artık “şu anda yaşanan bir tehdit” olarak değil, “geçmişte yaşanmış bir deneyim” olarak algılamaya başlar.
Bu tekrar işlemleme sırasında kişi, anıya eşlik eden olumsuz fikirleri ve ağır hisleri daha gerçekçi biçimde değerlendirmeye başlar. “Ben güçsüzüm” üzere inançların yerini “O anda elimden geleni yaptım” üzere daha istikrarlı niyetler alır. Duygusal yoğunluk azalır, bedensel gerginlik gevşer ve kişi kendini daha huzurlu hisseder.
Hangi durumlarda EMDR uygulanabilir?
Başlangıçta travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) için geliştirilmiş olsa da EMDR şu durumlarda tesirli bir biçimde kullanılabilir:
- Travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB)
- Kaygı bozuklukları
- Sınav telaşı ve performans baskısı
- Yas ve kayıp sonrası yaşanan duygusal zorlanmalar
- Özgüven eksikliği, değersizlik düşünceleri
- Çocukluk çağı ihmal yahut istismar deneyimleri
- Kaza, ameliyat üzere fizikî travmalardan sonra gelişen duygusal sorunlar
EMDR, gelecekteki telaş verici olaylarda da kişiyi rahatlatabiliyor
EMDR terapisi yalnızca geçmişte yaşanmış travmalara değil, gelecekte dert uyandıran durumlara da uygulanabilir. Kimi vakit kişi şimdi yaşanmamış bir olay hakkında ağır gerilim yaşayabilir. “Sınavda yeniden panik olursam, toplantıda herkesin önünde konuşmam gerekirse…” üzere kişi de panik kaygı yaratan durumlarda EMDR terapistiyle gelecekte olmasını beklediği sahneyi zihninde canlandırır. Bu sırada tekrar çift taraflı ikazım (örneğin göz hareketleri) uygulanır. Zihin, bu “olasılık sahnesi”ni işlerken kişi, o duruma karşı verdiği ağır reaksiyonları hafifletir ve yavaş yavaş duruma duyarsızlaşır. Yani dert, dehşet, panik üzere hisler azalır. Yerine daha istikrarlı, daha inançlı bir içsel karşılık gelişir. Bu çalışmada hedef, kişinin zihinsel olarak o olaya hazırlanmasını sağlamak, gerekli başa çıkma kaynaklarını harekete geçirmek ve beyni “bu durumu inançla atlatabilirim” bildirisine alıştırmaktır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
